Stress op het werk aanpakken: Wat kunt u doen om stress te verminderen en het welzijn te verbeteren?

Stress op de werkplek aanpakken is belangrijk, omdat het negatieve gevolgen heeft voor de productie en de resultaten van uw bedrijf of organisatie. Stress op het werk heeft ook een grote negatieve impact op de gezondheid van uw werknemers. Als werknemers te lang stress op het werk ervaren, kan dat leiden tot overspannenheid en burn-out. Stress op het werk is vaak een gevolg van een hoge werkdruk.

In de gezondheidszorg, de grootste bedrijfstak in Nederland, is de werkdruk bovengemiddeld. Hoewel het met de  arbeidstevredenheid bij deze beroepsgroep goed zit, is de toename van werkdruk een steeds groter probleem. Een hoge werkdruk en stress op het werk kunnen voor (potentiële) werknemers een reden zijn om naar een andere baan uit te kijken. Wat kunt u doen om werkstress te verminderen en het welzijn te verbeteren? Dat is waar we ons in dit blog over buigen. 

Stress op het werk aanpakken

Om stress op het werk aan te pakken, is het nodig om het wezen van stress beter te begrijpen. Wat gebeurt er als een werknemer stress ervaart? Stress is een reactie van het lichaam op een bedreigende situatie. Het lichaam maakt Cortisol, een stresshormoon, aan dat moet zorgen voor een “vlucht”, “vecht” of “bevries” reactie bij dreigend gevaar. 

De vroege mens leefde in een gevaarlijke omgeving, waarbij geritsel in de bosjes zijn einde kon betekenen als er een hongerig beest uit sprong. 

Ons brein reageert nog steeds hetzelfde op dreigend gevaar, ook al leven we in een relatief zeer veilige omgeving. Wel is het geritsel in de bosjes van toen ingeruild door een vervelende e-mail of een leidinggevende die brult dat het werk op dezelfde dag nog af moet. 

Cortisol neurotoxische stof

Ons werkzame leven zit dus vol situaties die een lichamelijke stressreactie kunnen opwekken, wat betekent dat chronische stress op de loer ligt. Langdurig chronische stress ervaren is voor werknemers funest. Waarom? Simpelweg omdat Cortisol een neurotoxische stof is die, bij te grote hoeveelheden, het hersengebied dat wordt aangeduid als de hippocampus beschadigt. Symptomen zijn:

• geheugenproblemen
• angststoornissen
• depressie

Hippocampus

Het hersengebied dat aangeduid wordt met “de hippocampus” heeft een remmende werking op een ander hersengebied, de hypothalamus. De hypothalamus heeft op zijn beurt een remmende werking op de stress-as of Hypothalamic Pituitary Adrenal Axis (HPA-as). Als de hippocampus niet meer goed de hypothalamus kan remmen vanwege de de aanmaak van cortisol, kan de hypothalamus minder goed de stress-as remmen en blijft het lichaam cortisol aanmaken vanwege de nog aanwezige stress. In de praktijk betekent dit een neerwaartse spiraal van stress die leidt tot meer stress. Kortom:

• Chronische stress betekent teveel cortisol
• Te veel cortisol ontregelt de hippocampus
• Een ontregelde hippocampus remt de hypothalamus onvoldoende
• De ontregelde hypothalamus remt de HPA-as te weinig
• De onvoldoende geremde HPA-as blijft aansturen op de aanmaak van cortisol
• Teveel cortisol ontregelt de hippocampus

Als de hippocampus in de hersenen minder goed werkt, heeft dat zijn weerslag op de geheugenfunctie en het concentratievermogen. Dit is vaak terug te zien bij werknemers die gebukt gaan onder werkstress of tegen een burn-out aan zitten. 

Maatregelen om stress op het werk te verminderen

Het is belangrijk om (chronische) stress op het werk te verminderen omdat het de gezondheid aantast, en het gevoel voor welzijn negatief beïnvloedt. Welke maatregelen kunt u treffen om werkstress te verminderen?

• Blijf of ga bewegen: bewegen en sporten helpt het lichaam endorfine aan te maken. Endorfine is een anti-stress hormoon dat het snelste werkt tegen stress. Daarnaast wordt door vormen van beweging als hardlopen, fietsen en zwemmen, zogenaamde aerobe beweging, de productie van brain-derived neurotrophic factor gestimuleerd. 
  • Brain-derived neurotrophic factor (BDNF) is een neurotrofine of stof die helpt de hippocampus te beschermen en herstellen. Endorfine en BDNF neutraliseren de toxische invloed van stress (cortisol) op de hippocampus.  

• Naast bewegen en sporten is blijven praten met collega’s, maar ook met leidinggevenden, heel belangrijk. Mensen die luisteren en betrouwbaar zijn, kunnen helpen opgekropte frustraties bespreekbaar te maken, waarmee stress wordt verminderd.  
• Grenzen aangeven is naast bewegen en praten een belangrijke maatregel. Geef tijdig aan dat de hoeveelheid werk te veel wordt. Iedere werknemer heeft een bepaalde draagkracht en niet elke dag is deze op het gewenste niveau. Voor werkgevers en leidinggevenden geldt dat meer werk niet altijd meer kwaliteit oplevert. 
• Een andere maatregel om stress op het werk te verminderen heeft te maken met de persoon van de werknemer zelf. Deze is te verdelen in een fysieke en mentale component.

Fysiek:

• gezond eten
• lichaamsverzorging
• ademhaling
• slaaphygiëne 

Mentaal: 

• neem regelmatig pauzes tijdens het werk
• maak het hoofd leeg en kom tot rust
• zet de telefoon en computer vaker uit
• vermijd teveel negativiteit
• accepteer dat het soms niet soepel gaat op het werk
• vraag collega’s of leidinggevenden om hulp als het niet lukt
• leg de nadruk op wat wel lukt en goed gaat

Welzijn verbeteren, hoe doe u dat?

Welzijn van werknemers verbeteren is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van zowel werkgevers als werknemers. Wel hebben werkgevers hierin een grotere verantwoordelijkheid. Tenslotte hebben zij een grote beslissingsbevoegdheid binnen hun bedrijf of organisatie. 

Zo heeft een transportbedrijf in Twente geprobeerd om in overleg met de chauffeurs maatregelen te nemen om de vitaliteit van chauffeurs te vergroten. Hiervoor is de bedrijfsleiding in zee gegaan met een student Bedrijfskunde en Agrifoodbusiness, die een “Transport Pack”  heeft ontwikkeld om chauffeurs onderweg fit en alert te houden. 

Nederlandse chauffeurs zijn Europees kampioen zitten. In de transportbranche zitten werknemers gemiddeld 5,8 uren per dag. De “Transport Pack’ probeert hier verandering in te brengen. Het bestaat uit een compacte sporttas met een springtouw, matje en weerstandsband. Een ingesloten trainingsschema biedt een effectieve training die chauffeurs in korte tijd kunnen doen.
Deze maatregel is gericht op de lichamelijke gezondheid van werknemers, maar welzijn is natuurlijk een veel breder thema.

Vitaliteit

Welzijn gaat over de vitaliteit van werknemers, waarbij een persoonlijke aanpak de voorkeur verdient. Vitaliteit wordt bepaald door verschillende factoren:

• fysieke gezondheid
• financiële situatie
• mentale gesteldheid 
• sociale leven
• professioneel  
  • Als werknemers plezier hebben in het werk en als hun baan beantwoordt aan hun verwachtingen, dan versterkt dat hun:
    • mentale gesteldheid
    • fysieke gezondheid 
    • financiële situatie
    • sociale leven

Welzijn verbeteren is dus investeren in deze factoren die de vitaliteit en de duurzame inzetbaarheid van uw werknemers vergroten. Hiermee dringt u  ziekteverzuim terug en kan de continuïteit en winstgevendheid van uw bedrijf of organisatie weer verbeteren.

Conclusie

Stress op het werk heeft negatieve gevolgen voor zowel de productiviteit van een organisatie als de gezondheid van werknemers. Het begrijpen van de fysiologische en psychologische effecten van stress kan helpen bij het het vinden van de juiste maatregelen om stress te verminderen.
Langdurige stress verhoogt de aanmaak van cortisol, wat op zijn beurt kan leiden tot schade aan de hippocampus. Dit resulteert weer in geheugen- en concentratieproblemen.  
Om stress op het werk te verminderen, zijn er verschillende maatregelen die kunnen worden genomen, zoals bewegen, prioriteiten stellen, pauzes nemen, tijdbeheer en sociale ondersteuning zoeken.

Takeaways:

• Stress op het werk kan negatieve gevolgen hebben voor de productie van een organisatie en de gezondheid van werknemers.
• Cortisol is een stresshormoon dat schadelijk kan zijn voor de hippocampus en kan leiden tot geheugenproblemen en angststoornissen.
• Het begrijpen van de fysiologische en psychologische effecten van stress kan helpen bij het identificeren van maatregelen om stress te verminderen.
• Maatregelen om stress op het werk te verminderen zijn onder andere bewegen, prioriteiten stellen, pauzes nemen, tijdbeheer en sociale ondersteuning zoeken.