Waarom risico-inventarisatie en -evaluatie verplicht is van de Arbowet

De laatste jaren is er meer aandacht voor de risico-inventarisatie en -evaluatie(RI&E) en voor het daadwerkelijk uitvoeren ervan. In de Arbowet is bepaald dat het uitvoeren van de RI&E een wettelijke verplichting is. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is belast met het Meerjarenprogramma RI&E. In de 3e voortgangsbrief van 13 juni 2023 schrijft de minister dat de gevolgen van onder andere grensoverschrijdend gedrag, arbeidsongevallen en blootstelling aan gevaarlijke stoffen zowel voor werknemers als voor de maatschappij als geheel bijna niet te overschatten zijn. Laten we eens kijken waarom risico-inventarisatie en -evaluatie verplicht is en wat de arbowet erover zegt. 

De arbowetgeving 

De arbowetgeving bepaalt waaraan arbobeleid moet voldoen binnen Nederlandse bedrijven, instellingen en organisaties. De arbowetgeving bestaat uit:

• Arbowet
• Arbobesluit
• Arboregeling

Arbowet

De arbowet is een zogenaamde kaderwet en vormt de basis van de arbowetgeving. Deze wet geeft de kaders aan van het arbobeleid dat u als werkgever moet voeren binnen uw bedrijf of organisatie. Het omvat algemene bepalingen maar geen regels aangaande concrete risico’s, zoals het risico op psychosociale arbeidsbelasting of risico’s van fysiek zware arbeid. De arbowet geldt op alle plekken waar werknemers arbeid verrichten. In bedrijven, organisaties, instellingen maar ook bij verenigingen en stichtingen. In het algemeen stelt de arbowet dat werkgevers en werknemers samen moeten zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, waarbij de werkgever eindverantwoordelijke is. Werknemers hebben de verplichting om zorg te dragen voor de eigen veiligheid en gezondheid tijdens het uitvoeren van werkzaamheden.

Arbobesluit

In het arbobesluit worden de algemene bepalingen die de Arbowet stelt concreet uitgewerkt. Werknemers en werkgevers moeten samen zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, maar hoe precies? Daar geeft het arbobesluit een antwoord op. Het arbobesluit omvat:

• regels voor werknemers om arbeidsrisico's te minimaliseren;
• regels voor werkgevers om arbeidsrisico’s te minimaliseren;
• regels voor sectoren;
• regels voor categorieën werknemers.

Zoals gezegd bevat het arbobesluit duidelijke definities en omschrijvingen van werkzaamheden maar ook eisen aan de werknemer en werkgever. Artikel 1.5ha. verplicht werknemers bijvoorbeeld de Nederlandse taal voldoende te beheersen bij gereglementeerde beroepen. Zo moet een deskundig asbestverwijderaar in staat zijn om voorschriften voor het gebruik van stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen in het Nederlands te lezen en te begrijpen. Deze eis is ter bescherming van zijn eigen gezondheid, maar ook die van collega’s en andere personen die zich op de werkplek bevinden. Uiteraard betekent deze eis dat werkgevers hierop moeten toezien en dat zij eindverantwoordelijke zijn.

Bijzondere categorieën van werknemers

In het arbobesluit kunt u ook regels voor bijzondere categorieën van werknemers vinden. Zo gebiedt de wetgever werkgevers om zwangere werkneemsters of werkneemsters tijdens lactatie te beschermen tegen gevaarlijke stoffen. Een ander voorbeeld is de verplichting van deskundig toezicht als jeugdige werknemers moeten werken met gevaarlijke stoffen.

Artikel 1.37 van het arbobesluit laat de mate en inhoud van toezicht over aan de professionele inschattingen van de werkgever. Deze zijn gebaseerd op de mogelijke risico’s die bij het werken met gevaarlijke stoffen een rol spelen. Om deze risico’s goed in te schatten moet u een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uitvoeren. In het geval van gevaarlijke stoffen moet u ook een verdiepende RI&E laten uitvoeren.

Arboregeling

In de arboregeling vindt u aanvullende voorschriften voor het minimaliseren van arbeidsrisico's. Artikel 5 van de arbowet verplicht werkgevers een RI&E uit te voeren om arbeidsrisico’s te inventariseren en tegen te gaan. In hoofdstuk 2 van de arboregeling vindt u aanvullende voorschriften voor de risico-inventarisatie en -evaluatie, maar ook aanvullende voorschriften voor deskundigen en arbodiensten. De arboregeling geeft nog meer aanvullende voorschriften zoals we in paragraaf 2.1 kunnen zien. Aanvullende voorschriften voor de risico-inventarisatie en evaluatie(RI&E) ter voorkoming en beperking van zware ongevallen met gevaarlijke stoffen.

RI&E verplicht 

De verplichting om een RI&E uit te voeren is dus bepaald in Artikel 5 van de arbowet. In de RI&E moet u als werkgever vastleggen aan welke risico's uw werknemers worden blootgesteld tijdens hun werkzaamheden. U moet in de RI&E ook beschrijven welke risicobeperkende maatregelen u heeft genomen om de aanwezige risico's tegen te gaan. 

Als werkgever wordt van u verwacht dat u een goed beleid voert op het gebied van arbeidsomstandigheden, om te voldoen aan de eisen van de Arbowet. U snijdt u zelf in de vingers als u geen goed arbobeleid voert. Niet zo zeer omdat u moet vrezen voor de Arbeidsinspectie maar omdat zonder goed arbobeleid de continuïteit van uw onderneming in gevaar komt. Goed arbobeleid leidt tot een verhoogde productiviteit, minder ziekteverzuim en een betere re-integratie van zieke werknemers. 

RI&E en nieuwe technologieën

We lezen en horen de laatste tijd veel over artificial intelligence (AI) en de revolutie die ermee gepaard gaat, voor zowel consumenten als bedrijven. Veel langer geleden heeft digitalisering zijn intrede gedaan. Digitalisering en nieuwe technologieën betekenen naast meer efficiency en nieuwe mogelijkheden ook nieuwe uitdagingen als het gaat om veiligheid op de werkvloer en health-safety-environment (HSE). Lasrobots bijvoorbeeld kunnen de risico’s bij het werken met gevaarlijke stoffen verlagen. Tilrobots en robots die repeterende handelingen overnemen kunnen de risico’s op fysieke belasting verkleinen. In die zin zijn robots een uitkomst voor het verlagen van arbeidsrisico’s maar vragen ook om een meer specifieke risicobeoordeling. Zowel voor de werknemers die dagelijks de machines gebruiken als ook voor de monteurs die onderhoud en reparaties verrichten. Een RI&E die deze veiligheidsrisico's inventariseert en evalueert is belangrijk. 

Plan van aanpak

Een verplicht onderdeel van elke RI&E is het plan van aanpak. Hierin moet u aangeven welke maatregelen u nog gaat nemen om de geïnventariseerde risico's binnen uw bedrijf of organisatie tegen te gaan. Ook moet u in het plan van aanpak duidelijk maken wat de samenhang is tussen de geïnventariseerde risico’s en de maatregelen die u wilt gaan nemen. Tenslotte moet u in het plan van aanpak duidelijk aangeven op welk termijn u de maatregelen gaat nemen. 

Herhalen van RI&E

U zult u de RI&E zo vaak als nodig moeten herhalen. Aanleidingen kunnen zijn:

• ervaringen uit een vorige RI&E;
• werkmethoden die wijzigen;
• gewijzigde werkomstandigheden;
• nieuwe wetenschappelijke inzichten;
• inzichten uit de professionele dienstverlening.

Conclusie

Voor u, als werkgever of HR professional, is er een noodzaak en wettelijke verplichting om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uit te voeren binnen uw organisatie. De Arbowet en bijbehorende regelgeving vormen de basis voor het waarborgen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden. Door het uitvoeren van een RI&E en het opstellen van een gedegen plan van aanpak, kunt u de arbeidsrisico’s in kaart brengen en maatregelen treffen om deze te minimaliseren. De integratie van nieuwe technologieën, zoals robots en AI, brengt zowel kansen als uitdagingen met zich mee op het gebied van arbeidsveiligheid, waardoor een up-to-date en grondige RI&E essentieel is. Een goed arbobeleid is niet alleen cruciaal voor de veiligheid en gezondheid van uw werknemers, maar draagt ook bij aan de continuïteit en productiviteit van uw onderneming.

Take-aways 

• De Arbowet verplicht werkgevers om een RI&E uit te voeren. Zorg ervoor dat deze up-to-date is en voldoet aan de huidige standaarden en regelgeving.
• De komst van nieuwe technologieën zoals AI en robots, maken het noodzakelijk de RI&E aan te passen en te zorgen voor een accurate risicobeoordeling die deze technologische veranderingen weerspiegelt.
• Een integraal onderdeel van de RI&E is het plan van aanpak. Hierin dient u de te nemen maatregelen, de samenhang tussen de geïnventariseerde risico’s en de maatregelen én de termijn waarbinnen deze maatregelen zullen worden geïmplementeerd duidelijk te maken.
• Het is belangrijk om de RI&E regelmatig te herhalen, vooral wanneer er wijzigingen in werkmethoden, werkomstandigheden of nieuwe inzichten beschikbaar komen.
• Zorg voor effectief beheer van arbeidsrisico’s door bijstand te vragen van gecertificeerde professionals zoals een bedrijfsarts of arbodienst, om zware ongevallen te voorkomen en een veilige werkomgeving te garanderen.
• Een investering in goed arbobeleid is een investering in de continuïteit en productiviteit van uw onderneming. Het leidt tot minder ziekteverzuim, betere re-integratie van zieke werknemers en uiteindelijk een hogere tevredenheid en betrokkenheid van het personeel.