Is een RI&E verplicht? Alles wat werkgevers moeten weten over de RI&E-plicht

RTL-nieuws meldt in een artikel van 30 september 2023 dat Nederlandse militairen hersenschuddingen oplopen tijdens oefeningen met explosieven. Jarenlang weet defensie van dit probleem, maar toch blijft het gebeuren. Defensie heeft net als elke andere werkgever een zorgplicht voor haar personeel. Artikel 3.1 van de Arbowet is helder over de zorgplicht van werkgevers. Artikel 5 van de Arbowet legt zowel defensie als u als werkgever een RI&E-plicht op. De arbeidsomstandigheden binnen uw bedrijf of organisatie kunnen niet geoptimaliseerd worden als u geen zicht heeft op de risico’s voor werknemers en leidinggevenden op uw werkvloer. De Arbowet verplicht u dan ook om een risico-inventarisatie en -evaluatie op te stellen. In deze blog gaan we samen kijken in welke gevallen een RI&E verplicht is, en wat werkgevers moeten weten over deze RI&E-plicht.

RI&E is verplicht

Zoals gezegd kunt u alleen optimale arbeidsomstandigheden bieden als u weet welke risico’s uw werknemers op de werkvloer lopen. Door een risico-inventarisatie en- evaluatie uit te voeren krijgt u een goed beeld van de risico’s en gevaren op de werkvloer en kunt u daar tijdig op anticiperen. In sommige gevallen kunt u volstaan met een voor uw branche ontwikkelde RI&E in te vullen. U kunt op Rie.nl nagaan of er voor uw branche een zogeheten branche-instrument bestaat. De Arbowet helpt u met een stok achter de deur en verplicht u een RI&E uit te voeren. Als u dat om welke reden niet doet dan kan de arbeidsinspectie u een boete opleggen als bij controle zou blijken dat u geen ingevulde RI&E heeft, een bijbehorend plan van aanpak en een basiscontract met een gecertificeerde bedrijfsarts of gecertificeerde arbodienst.

Actualiseren RI&E verplicht

De RI&E moet aangepast worden aan de veranderende omstandigheden binnen uw bedrijf of organisatie. Een RI&E is natuurlijk alleen effectief als de meest actuele risico’s in kaart zijn gebracht. Stel, u besluit om met nieuwe chemische stoffen te gaan werken binnen uw bedrijf. Voordat u daadwerkelijk dit kunt doen moet u weten wat de effecten zijn op de gezondheid van uw werknemers maar ook anderen die beroepsmatig in uw bedrijf komen. In het algemeen zijn de redenenen om een nieuwe RI&E uit te voeren als volgt: 

• gewijzigde werkmethode;
• gewijzigde werkomstandigheden;
• nieuwe inzichten inzake minimaliseren van arbeidsrisico’s;

Plan van aanpak

Een RI&E is niet compleet zonder plan van aanpak. Wat staat er in een plan van aanpak?

• vastgestelde risico’s binnen uw bedrijf;
• maatregelen om deze risico’s tegen te gaan;
• op welk termijn een maatregel genomen wordt;
• op welke wijze wordt de maatregel uitgevoerd.

Toetsen van RI&E

U stelt nadat u de RI&E heeft uitgevoerd een plan van aanpak en beiden moet u laten toetsen door een gecertificeerde arbodienst of een of meer gecertificeerde kerndeskundigen, zoals een bedrijfsarts. Deze hebben de taak om te toetsen of de door uitgevoerde en ingevulde RI&E compleet is en of deze ook betrouwbaar is naar de maatstaven van wat op het moment actueel en bekend is over de stand van de wetenschap en techniek. Een gecertificeerde arbodienst of gecertificeerde kerndeskundige schrijven op basis van hun toetsing een advies aan u, de werkgever, over wat zij vinden van bijvoorbeeld het plan van aanpak. 

Toetsen van RI&E niet altijd verplicht

Hoewel er een algemene toetsingsplicht is die door art.2.1 van de Arboregeling wordt opgelegd, zijn er uitzonderingen op deze regel mogelijk:

• Checklist gezondheidsrisico’s is voldoende als u een bedrijf runt waarin alle werknemers samen maximaal 40 uur werken. 
• Heeft u niet meer dan 25 werknemers in dienst en kunt u gebruik maken van een erkend branche-instrument, dan hoeft u de RI&E niet te laten toetsen. 

RI&E structuur

Als de RI&E plicht op u van toepassing is, zoals wij eerder hebben uitgelegd, is het goed te weten hoe een RI&E is opgebouwd. Er is weliswaar geen strak format voor de tekst, maar u dient wel een aantal zaken mee te nemen in de risico-inventarisatie en -evaluatie. De RI&E moet in ieder geval de volgende onderdelen bevatten:
 

• inventarisatie van arbeidsrisico’s;
  • veiligheid van uw werknemers 
  • gezondheid van uw werknemers
• inventarisatie van arbeidsrisico’s voor bijzondere categorieën van werknemers;
• rangschikken van arbeidsrisico’s naar prioriteit;

• plan van aanpak;
  • welke maatregelen
  • wanneer worden maatregelen genomen
  • wijze waarop maatregelen worden genomen
• communicatie tussen werknemers en kerndeskundigen;
  • preventiemedewerker
  • arbodeskundige/arbodienst
    • arbeidsdeskundige
    • veiligheidsdeskundige
    • bedrijfsarts
    • organisatiedeskundige
    • arbeidshygiënist

Aan de hand van vragen over bijvoorbeeld grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer kunt u een RI&E invullen als er signalen zijn dat dit voorkomt op uw werkvloer maar voornamelijk ook om dit te voorkomen. U probeert dan in te schatten of deze vormen van psychosociale arbeidsbelasting kunnen voorkomen in uw bedrijf of organisatie. 

Belangrijke onderwerpen voor de RI&E

Naast psychosociale arbeidsbelasting en specifiek daarbij ongewenste omgangsvormen op de werkvloer zijn er meer belangrijke onderwerpen die u in de RI&E dient mee te nemen. We noemen hier een aantal:

• gevaarlijke stoffen
• fysieke belasting werknemers
• beeldschermwerk
• lawaai
• geschikte arbeidsmiddelen

• Zijn de arbeidsmiddelen waarmee uw werknemers moeten werken wel veilig genoeg? 
• Hoe staat het met de ergonomie van het meubilair waarop uw werknemers zitten en soms uren achter elkaar op een beeldscherm aan het turen zijn? 
• Zijn er risico’s op fysieke overbelasting bij bepaalde taken die uw werknemers moeten uitvoeren?
• Gebruikt u software, apps en wearables om uw werknemers gedurende de dag in beweging te houden om hen fit en gezond te houden? 
• Maken uw werknemers contact met biologische agentia tijdens hun werk en zijn de veiligheidsregels hieromtrent sluitend? Net als het toezicht erop?

Verdiepende RI&E

Als u de RI&E heeft uitgevoerd en er blijkt dat sommige risico’s nog niet goed kunnen worden ingeschat, dan bent u verplicht een verdiepende RI&E uitvoeren. Deze inventariseert specifieke risico’s. We begonnen onze blog met een bericht over Nederlandse militairen die onder andere een hersenschudding oplopen tijdens oefeningen met explosieven. Dit is een mooi voorbeeld om een verdiepende RI&E op los te laten. We hebben hier te maken met een specifiek risico dat beter moet worden geïnventariseerd. Het werken met explosieven brengt bijzondere risico's met zich mee.

Toch weet defensie, volgens het NRC Handelsblad, dat sinds 2010 haar werknemers (militairen) last hebben van Traumatic Brain Injury (TBI). 13 jaar later is er nog steeds sprake van deze ernstige risico's. 

Dit voorbeeld onderstreept de noodzaak van het uitvoeren van een RI&E, en dat een verdiepende RI&E net zo vaak als nodig is. Tenslotte bent u als werkgever verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden op de werkvloer en kunt u aansprakelijk gesteld worden voor bedrijfsongevallen die plaatsvinden binnen uw bedrijf. Ook bij beroepsziekten die ontstaan door het werken met bijvoorbeeld asbest (gevaarlijke stoffen), kunt u civielrechtelijk worden vervolgd. 

Conclusie

De verplichting van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) onderstreept uw cruciale rol als werkgever in het waarborgen van een veilige en gezonde werkplek. Het is naast een wettelijke verplichting ook een fundamenteel onderdeel van goed werkgeverschap. De recente incidenten bij Defensie benadrukken de ernst van verzuim; zonder een actuele en goed uitgevoerde RI&E, kunnen de gevolgen voor werknemers ernstig zijn. Wees daarom proactief, voldoe aan uw juridische verplichtingen en toon daarmee uw inzet voor het welzijn van uw personeel. Kortom, een RI&E is een noodzakelijke stap voor zowel compliance als zorg voor uw werknemers.