Wat is de impact van thuiswerken op ziekteverzuim?

Thuiswerken is het nieuwe werken: maar wat voor impact heeft dit thuiswerken nu op ziekteverzuim? Er is natuurlijk sprake van een andere werkplek, minder contact tussen teamleden, en dus andere risico’s die mee kunnen spelen als het gaat om werkstress. In dit artikel bespreken we het gevolg van thuiswerken op de werk-privébalans, dat een grote factor is in het ontwikkelen van verzuim zoals burn-outs. Ook kijken we naar genoemde voordelen en nadelen van het thuiswerken op basis van verschillende onderzoeken. Lees verder voor tips en innovaties om uw thuiswerkbeleid te optimaliseren voor gezonde en productieve werknemers.

Wat is de impact van thuiswerken op ziekteverzuim?

Vraagt u zich af wat de vernieuwde werksituatie, het thuiswerken of hybride werken, voor invloed heeft op het bestaande ziekteverzuim? En, veranderen risico’s en het type ziekteverzuim door de verandering van werkplek, of hebben we te maken met dezelfde cijfers? In het begin van de pandemie toen thuiswerken het nieuwe normaal werd, waren de ogen gericht op de consequenties als het gaat om ziekteverzuim. Volgens onderzoek van TNO bleek de impact van thuiswerken op ziekteverzuim mee te vallen. In Nederland hadden in 2020 namelijk 1,2 miljoen werknemers, oftewel 16% van alle werknemers, last van burn-out klachten. Dit is een lichte verbetering ten opzichte van 2019, toen 1,3 miljoen werknemers last van deze klachten had. Een paar punten hierbij:

• Dit is een teken dat de coronacrisis de situatie niet heeft verslechterd, maar een grote impact ook uitblijft. Het aantal mensen met burn-out blijft ongekend hoog.
• Tussen deze jaren daalde het percentage werknemers dat vond dat er maatregelen tegen werkstress nodig zijn van 44% naar 37%. 
• In 2020 gaf 34% van de werknemers aan dat werkdruk of werkstress de reden voor verzuim was, tegenover 37% in 2019.
• Volgens TNO leidt thuiswerken niet tot meer fysieke of mentale klachten, hoewel de arbeidsomstandigheden niet ideaal worden genoemd. 

Waarom deze gevolgen?

De cijfers spreken dus zelfs van een kleine verbetering als het gaat om verzuim, maar wat voor redenen heeft dit? Volgens TNO zijn de cijfers rondom de lichte daling van mensen met burn-outklachten te wijzen op een aantal punten:

• De werk-privé balans verbeterde met thuiswerken ook als het gaat om ziekteverzuim. In 2019  had 9,7% van de werknemers last van een werk-privé disbalans, en in 2020 gaf 7,6% van de werknemers dit aan.
• In 2020 geven werknemers wat minder vaak aan hoge taakeisen te hebben, 34% tegenover 38% in 2019.
• Werknemers hebben in 2020 minder vaak een lage autonomie, 41% tegenover 43% in 2019.
• In 2020 gaf 21% van de werknemers aan dat ze te maken hadden met ongewenst gedrag van externen, het laagste percentage sinds 2005.
• Onder zzp-ers steeg het aantal mensen met burn-out klachten licht, van 8,1% in 2019 naar 8,8% begin 2020. 
• De arbeidsomstandigheden verbeterden.
• Het overgrote deel van de mensen was volgens onderzoek tevreden met het thuiswerken, ook als het gaat om de verschillende voordelen dat het met zich meebracht.

Is thuiswerken een blijvertje?

Veel bedrijven lijken zich in hun beleid al aan te passen op de nieuwe gewenning van thuiswerken, zeker in verband met ziekteverzuim. Bij bedrijven zoals Facebook en Google wordt thuiswerken een permanente mogelijkheid voor hun werknemers. Volgens onderzoek van TNO willen de meeste werknemers graag deels of geheel thuis blijven werken, al is er ook een deel dat graag weer volledig op kantoor komt. Een aantal cijfers omtrent de toekomst van thuiswerken en de wensen van werknemers:

• Van de thuiswerkers werkt graag 34% als het kan weer volledig op locatie
• 42% van de thuiswerkers wilt hybride gaan werken, evenveel op locatie als thuis.
• 24% van de thuiswerkers wilt graag volledig of grotendeels thuis blijven werken.
• Thuiswerkers willen in de toekomst graag gemiddeld 18 uur vanuit huis werken.

Voor- en nadelen van thuiswerken

De andere werksituatie heeft voor werknemers voor- en nadelen, maar over het algemeen worden verschillende zaken genoemd als grootste factoren:

• De voordelen van op locatie werken voor werknemers:
  1. Sociale contacten met collega’s
  2. Samenwerking met collega’s
  3. Werk-prive balans
• De belangrijkste redenen om vanuit huis te werken:
  1. Aard van het werk
  2. Minder reistijd
  3. Productiviteit
• TNO noemt voor werknemers als voordelen: meer vrije tijd (als gevolg van minder reistijd), meer autonomie, soms minder werkdruk en minder verzuim. 
• Voor werkgevers noemt TNO als voordelen kostenbesparingen en een hogere productiviteit.

Zijn risico’s anders met thuiswerken als het gaat om ziekteverzuim?

De werksituatie en werkplek zijn altijd als belangrijke factoren gezien als het gaat om de gezondheid en veiligheid van werknemers. Maar hoe veranderen de risico’s wanneer iemand niet meer op kantoor komt en voornamelijk thuiswerkt, en zijn er ook zaken die juist weer niet veranderen? Volgens TNO komen er met thuiswerken verschillende risico’s als het gaat om ziekteverzuim naar voren omtrent de psychosociale en fysieke arbeidsbelasting. Hierbij noemen ze:

• Het gebrek aan contact met collega’s
• Een vervagende scheiding tussen werk en privé
• Langere werkdagen met weinig pauzes

Werk-prive balans beter of slechter?

Van de voordelen van het thuiswerken wordt vaak genoemd dat de werk-privé balans verbeterd is. Of dat daadwerkelijk zo is, kan worden geschat door verschillende cijfers. TNO onderzocht al eerder dat de grootste stressfactoren bij het thuiswerken het concentreren en de combinatie tussen werk en privé zijn. Zoals eerder genoemd was er een daling van 2,1% als het gaat om het aantal werknemers dat last had van een verstoorde werk-privébalans. Toch noemen veel bronnen ook dat het thuiswerken de scheiding tussen werk en privé kan vervagen, wat kan leiden tot werkstress en ziekteverzuim. 

• Volgens onderzoek is het aantal werknemers dat overwerkt nagenoeg gelijk gebleven, maar is het aantal uur van overwerken over het algemeen omhoog gegaan en zelfs verdubbeld naar 9,3 uur. 
• Het gebrek aan werkcontacten bij thuiswerken wordt genoemd als nadeel van de nieuwe werksituatie. In 2020 kwam bijvoorbeeld 1 op de 5 werknemers bijna niemand van zijn of haar werkcontacten fysiek tegen. Werknemers voelen zich hierdoor over het algemeen minder tevreden en minder verbonden met hun werk.
• Andere bronnen noemen juist dat de werk-privé balans verslechterde met thuiswerken in verband met ziekteverzuim. 
• De digitalisering van de maatschappij wordt al jaren als factor genoemd in het ontwikkelen van burn-out klachten. Omdat men nu op elk moment contact kan hebben, zijn of haar werkmail kan checken of berichten versturen, vervagen de lijnen tussen werk en privé. 
  • Mensen kunnen het werk moeilijk loslaten, waardoor de stress door blijft lopen en kan versterken. Werknemers hebben pauze van hun werk nodig om te kunnen herstellen.
  • Er zijn plannen om de mate van contact omtrent werk buiten werktijden aan banden te leggen met een wet die het recht op onbereikbaarheid waarborgt. In Frankrijk zijn hier al regels voor, en in Nederland is dit proces nu bezig.

Het ontwikkelen van een thuiswerkbeleid

Een andere werksituatie vraagt om andere preventiemogelijkheden. Als werkgever heeft u altijd een ‘zorgplicht’ om ervoor te zorgen dat uw werknemers een gezonde en veilige werkplek hebben en een inrichting van de werkplek die aan de persoonlijke eigenschappen van de werknemer is aangepast. Het aanpassen van de Risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) om deze actueel te houden met een toename van het aantal thuiswerkers in uw bedrijf is hiervan een onderdeel. Aan wat voor andere zaken kunt u denken als het gaat om preventie van ziekteverzuim:

• Zorg dat u duidelijke en heldere afspraken maakt over het thuiswerken en de mate van bereikbaarheid, ook met betrekking tot ziekteverzuim. Hierbij kan een middenweg worden gevonden tussen de wens omtrent flexibiliteit vanuit de werknemer, maar ook het bewaken van de werktijden zodat de kans op overwerken of overmatige werkstress niet vergroot.
• Omdat uw werknemers elkaar niet spontaan bij de koffieautomaat komen, kan het handig zijn dit soort contacten actief te stimuleren, ook online. Denk hierbij aan:
  • Verschillende uitjes buiten werk of andere fysieke momenten om samen te komen.
  • Regelmatig vergaderen zodat iedereen goed op de hoogte is van elkaars werk en elkaar kan ondersteunen.
  • Meer contactmomenten online zoals een een lezing of een online borrel.

Het thuiskantoor en vitaliteit

Een andere factor van het thuiswerken en ziekteverzuim is dat de werkplek ook fysiek veranderd. Met thuiswerkers kan het lastig zijn een oog te houden op de werksituatie en of iemand veilig en gezond aan het werk is. Dat gaat niet alleen om het hebben van een ergonomisch verantwoorde stoel en scherm, maar ook als het gaat om onderlinge werksfeer. Het stimuleren van een gezonde houding omtrent lichaamsbeweging en een gezonde leefwijze als onderdeel van een vitaliteitsbeleid kan ook nog steeds met thuiswerken.

• Denk aan een online sportuurtje, meditatie of het aanbieden van een sportabonnement. Of start een hardloopgroepjes onder collega’s om ook aan teambuilding te doen.
• Het aanbieden van hulpbronnen voor mensen die meer psychische stress ervaren zoals het stimuleren van contact met de vertrouwenspersoon, of interventies als een coach vanuit een arbodienst of arbodeskundige. Het zorgen voor een lage psychosociale arbeidsbelasting (PSA) blijft een onderdeel van uw taken, en met thuiswerken kan het weer net anders liggen om risico’s van ziekteverzuim te voorkomen.
• Stimuleer een gezonde werkhouding en het nemen van voldoende pauze en naar buiten gaan, dit verlicht de druk erg goed. Werknemers kunnen de neiging hebben langer door te werken met minder afleiding.

Takeaways

• Volgens cijfers heeft het thuiswerken tijdens de pandemie de werksituatie niet verslechterd als het gaat om het aantal burn-outs.
• Uit onderzoek bleek dat dit voornamelijk komt omdat de werk-privé balans en de werkomstandigheden verbeterden. Ook waren veel mensen tevreden met het thuiswerken.
• Thuiswerken is here to stay. Veel werknemers geven aan deels of helemaal thuis te willen blijven werken, en veel bedrijven passen hun beleid hier ook al op aan.
• Om bepaalde risico’s omtrent de werk-privé balans te verbeteren kunnen verschillende interventies worden ingezet, zoals het waarborgen van pauze en werktijden. 
• U kunt u beleid aanpassen op de nadelen van thuiswerken als het gaat om ziekteverzuim door de inzet van externe bedrijven, bijvoorbeeld met workshops, teambuilding activiteiten en hulpbronnen.