Wat zijn op dit moment de grootste oorzaken voor ziekteverzuim?

Ziekteverzuim blijft een groot probleem, maar veranderen de oorzaken met het veranderen van de maatschappij? Ziekteverzuim kan een grote impact hebben op uw bedrijf. Niet alleen omdat de continuïteit, kwaliteit en productiviteit van uw bedrijf kan verminderen, maar ook omdat er dikwijls enorme kosten aan gebonden zitten. Het is daarom belangrijk een sterk preventieplan en verzuimbeleid op te zetten. En dat begint met verzuim bij de wortel aan te pakken. In dit artikel gaan we in op de grootste oorzaken voor ziekteverzuim op dit moment.  

Bij welke sectoren is het meeste verzuim?

Elk bedrijf komt vroeg of laat met ziekteverzuim in aanraking. Maar toch is er best wat verschil te merken aan de hoogte van verzuimdagen bij verschillende bedrijven en sectoren. En wat voor verschillende oorzaken voor ziekteverzuim hieraan vast zitten. Een aantal sectors waarbij verzuim veel voorkomt: Volgens onderzoek is het percentage werknemers dat verzuimt bij sectoren met veel fysiek en/of mentaal belastend werk bovengemiddeld hoog. Denk hierbij aan de gezondheidszorg (6,0%), het openbaar bestuur (5,4%) en het vervoer (5,2%). Verschillende beroepsgroepen bevatten een relatief hoog verzuim: buschauffeurs, treinbestuurders, zeelieden e.d. (7,4%), verpleegkundigen, ziekenverzorgenden (7,3%), kleermakers, kostuum - naaisters, stoffeerders e.d. (6,8%), loodgieters, fitters, lassers, plaat- en constructiewerkers (5,8%) en politiepersoneel, brandweer, bewakers e.d. (5,5%). Daarnaast werd ook onderzocht dat het verzuimpercentage hoger is naarmate de vestiging groter is. De grootste vestigingen, met 250 werknemers of meer, hebben een verzuim van 5,3%. Dit, in tegenstelling tot de kleinste vestigingen met minder dan 5 werknemers, namelijk 2,8% verzuim.

Wat zijn de grootste oorzaken van ziekteverzuim?

Om ziekteverzuim te verlagen, te beperken en te voorkomen is het van aller belang te weten welke risico’s de kans erop verhogen. Hoewel dit verschilt per bedrijf, zijn er verschillende oorzaken voor ziekteverzuim die over het algemeen vaker voorkomen dan anderen. Volgens de Arbobalans 2020 zijn de volgende oorzaken de grootste reden voor verzuim:

Wat zijn de grootste oorzaken van ziekteverzuim?

Om ziekteverzuim te verlagen, te beperken en te voorkomen is het van aller belang te weten welke risico’s de kans erop verhogen. Hoewel dit verschilt per bedrijf, zijn er verschillende oorzaken voor ziekteverzuim die over het algemeen vaker voorkomen dan anderen. Volgens de Arbobalans 2020 zijn de volgende oorzaken de grootste reden voor verzuim:

• 26% van alle verzuimende werknemers in 2019 geeft aan dat de klachten deels of hoofdzakelijk aan werk gerelateerd zijn. Het aantal verzuimdagen dat deels of hoofdzakelijk aan het werk gerelateerd is, bedraagt 47%. 
• Psychische klachten zijn de grootste oorzaak van verzuim, 27% van alle verzuimdagen houden verband met psychische klachten, overspannenheid of burn-out
• Als tweede grote oorzaak worden klachten aan het bewegingsapparaat genoemd, namelijk 24% van alle verzuimdagen.
• In 27% van het totaal aantal, al dan niet werkgerelateerde verzuimdagen, speelt psychosociale arbeidsbelasting (PSA) een rol.
• Fysieke arbeidsbelasting speelt een rol in 11% van het totaal aantal verzuimdagen.
• Sommige arbeidsomstandigheden en conflicten op de werkvloer zijn ook grote oorzaken van ziekteverzuim:
  • Gepest worden door leidinggevenden of collega’s (14,5%)
  • Vaak geïntimideerd worden door de leidinggevenden of collega’s (14,2%)

Burn-out, beroepsziekte nummer 1

Burn-out wordt ook wel beroepsziekte nummer 1 genoemd, en met een reden. Burn-out is namelijk een van de grootste oorzaken van ziekteverzuim, en in het speciaal langdurig ziekteverzuim. Niet alleen omdat veel mensen burn-out klachten hebben, maar ook omdat burn-out vaak een langdurig ziektebeeld is. De cijfers liegen er niet om:

• Maar liefst 27% van alle verzuimdagen worden door psychische klachten, overspannenheid of burn-out veroorzaakt. Dat is ruim de helft van alle werkgerelateerde verzuimdagen.
• Daarnaast wordt 64 procent van de werkgerelateerde verzuimkosten door PSA veroorzaakt door de vaak lange duur van het verzuim.
  • De gemiddelde duur van een burn-out is tegenwoordig opgelopen tot 290 dagen.
• In 2020 had 1,2 miljoen werknemers in Nederland last van burn-out klachten, dat is 15,7% van alle werknemers.
• Dit is iets minder dan in 2019, toen 1,3 miljoen werknemers hier last van had. Hoewel dit een teken is dat de coronacrisis niet de situatie heeft verslechterd, blijft dat cijfer ongekend hoog. 
• Burn-out is volgens TNO een van de grootste oorzaken van langdurig ziekteverzuim, met een impact in kosten van wel 3,1 miljard euro per jaar voor Nederlandse bedrijven. 

Oorzaken Burn-out

Als een van de grootste oorzaken van ziekteverzuim, wordt burn-out over het algemeen veroorzaakt door een langdurige periode van stress en inspanning. Uw werknemer wordt overspannen, vermoeid en krijgt het werk maar niet goed af. Het verschil met een burn-out is dat uw werknemer op dat moment nog makkelijker kan herstellen. Wanneer uw werknemer eenmaal in een burn-out zit, kan er een lang re-integratietraject te wachten staan. Een burn-out kan een scala aan verschillende lichamelijke en psychische klachten opleveren bij uw werknemer. Denk bijvoorbeeld aan concentratie- en geheugenproblemen, maar ook slaapstoornissen en hartkloppingen. De mentale en fysieke energiereserves raken als het ware op. 

• In 2020 gaf ruim 34% van de werknemers met burn-out klachten aan dat werkdruk of werkstress de reden voor verzuim was. 
• Over het algemeen wordt burn-out veroorzaakt door een opeenstapeling of combinatie van verschillende factoren. Deze hangen samen met werk, de persoonskenmerken van de werknemer en maatschappelijke ontwikkelingen.
  • Werkgerelateerde factoren zijn bijvoorbeeld: emotionele werkbelasting, hoge werkeisen, en hoge werkdruk, ook bijvoorbeeld bij onderbezetting, maar ook geringe steun van de leidinggevende.
  • Persoonskenmerken kunnen bepaalde factoren zijn waardoor een werknemer kwetsbaar kan zijn voor burn-out. Denk hierbij aan: weinig veerkracht en zelfvertrouwen, een slechte financiële situatie, perfectionisme en slecht grenzen kunnen stellen.
  • Maatschappelijke oorzaken hebben vaak te maken met prive- of werkfactoren die burn-out beïnvloeden. Een voorbeeld is de digitalisering van de maatschappij, waardoor werknemers altijd bereikbaar voor werk kunnen zijn en zo een hogere werkdruk ervaren.
• Een verstoring van de werk-privé balans kan een groot risico zijn voor burn-out. Vrije tijd en pauze is nodig om te herstellen en nieuwe werkdagen aan te kunnen. Overwerken en altijd bereikbaar zijn voor werk kunnen de werkdruk zeer verhogen.
• Werknemers geven aan dat hun werk-privé balans verbeterde door thuiswerken. Van alle werknemers had in 2019 nog 9,7% last van een verstoring van de werk-privé balans, maar in 2020 geldt dat voor 7,6% van de werknemers.

Fysieke beroepsziektes

Fysieke arbeidsbelasting is ook een grote oorzaak voor werkgerelateerd ziekteverzuim, met 11% van het totaal aantal verzuimdagen dat elk jaar wordt genomen. Ook kost dit type verzuim 20% van alle verzuimkosten die jaarlijks gemaakt worden. Het blijkt uit onderzoek dat er elk jaar ongeveer 113.000 werknemers een beroepsziekte veroorzaakt door een te hoge lichamelijke belasting in de werksituatie krijgen, met een totaal aantal van naar schatting 460.000 personen. Om de oorzaken van ziekteverzuim door fysieke, werkgerelateerde klachten, is het erg belangrijk inzicht te krijgen in de werkveiligheid van uw eigen bedrijf. Met een Risico Inventarisatie & Evaluatie kunt u risico’s voor de veiligheid en gezondheid van uw werknemers in kaart brengen. Het doel hiervan is om een plan van aanpak op te stellen om deze risico’s te beperken of op te lossen. Over het algemeen kunnen verschillende risico’s de oorzaak zijn voor dit type verzuim:

• Lichamelijke overbelasting betekent dat door overmatig lichamelijk zwaar werk gezondheidsschade ontstaat. Bijvoorbeeld wanneer uw werknemer de spieren en gewrichten in de rug, schouders en armen, te vaak of lang gebruikt. Maar ook het verplaatsen, tillen, dragen, duwen, trekken van producten. 
• Het gevaar binnen de werkomstandigheden moet zoveel mogelijk worden beperkt om de gezondheid en veiligheid te waarborgen van uw werknemers. Voornamelijk door de manier waarop de werkomgeving is ingericht, of er met gevaarlijke middelen wordt gewerkt, welke methodes worden gebruikt bij productie en werk, maar ook of hulpmiddelen en beschermingsmiddelen toegankelijk zijn.
• Onderbelasting kan juist ook gezondheidsproblemen veroorzaken, bijvoorbeeld wanneer uw werknemer zittend werk verricht of lang met een beeldscherm werkt. Dit kan klachten geven aan armen, nek en schouders, maar ook hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en sommige vormen van kanker.

Conflicten

Zoals onderzocht zijn conflicten ook vaak oorzaken van ziekteverzuim. Bijvoorbeeld wanneer uw werknemer gepest wordt door leidinggevenden of collega’s, goed voor 14,5% van de verzuimdagen. Of wanneer uw werknemers geïntimideerd worden door de leidinggevenden of hun collega’s, 14,2% van alle verzuimdagen. Serieuze conflicten kunnen zeer negatieve gevolgen hebben op de mentale gezondheid van de werknemer, maar ook de werksfeer en het werkplezier dat het team beleeft. Er kan een hogere werkstress ontstaan, met als gevolg eventueel burn-outklachten. Maar ook de wens om de werkvloer te vermijden kan voor verzuimdagen zorgen. Verschillende conflicten hebben verschillende uitdagingen:

• LHBTI-werknemers ervaren volgens onderzoek meer conflicten en ongewenst gedrag. 
• 1 op de 3 vrouwen heeft wel eens te maken gehad met een vorm van seksuele intimidatie, en 60% krijgt te maken met seksueel getinte taal.
• Uit onderzoek blijkt dat mensen met een migratieachtergrond bij het sollicitatieproces al minder kans hebben om aangenomen te worden voor een functie. Vooral mensen met een Turkse, Marokkaanse of Antilliaanse achtergrond werden gediscrimineerd, met zelfs 40% minder kans op een reactie.
• Uit de discriminatiemonitor blijkt dat een op de drie werknemers aangeven dat zij discriminatie ervaren op de werkvloer. Binnen een organisatie die diverser is, kunnen conflicten ook vaker voorkomen.
• Het kan lastig zijn goed vast te stellen wanneer er conflicten spelen op de werkvloer. De inzet van een vertrouwenspersoon kan helpen een extra oog in het zeil te houden.

Takeaways

• Psychische klachten staan op nummer 1 van de grootste oorzaken van ziekteverzuim, met fysieke klachten aan het bewegingsapparaat als nummer 2.
• Burn-out is een grote veroorzaker van verzuim en zorgt voor hoge kosten, voornamelijk omdat het verzuim vaak langdurig is. 
• Fysieke beroepsziektes kunnen veroorzaakt worden door lichamelijke overbelasting, maar ook onderbelasting.
• Conflicten op de werkvloer, ook met betrekking tot discriminatie, zijn ook een grote oorzaak voor verzuim. Het is dus belangrijk de situatie op de werkvloer in het oog te houden, onder andere met de preventiemedewerker, en te verbeteren waar nodig.