Welke soorten ziekteverzuim zijn er en wat zijn de uitdagingen?

Jaarlijks maken de meeste bedrijven veel kosten aan ziekteverzuim, maar welke soorten ziekteverzuim zijn het grootste probleem? Over het algemeen wordt er zelfs 13 miljard euro ieder jaar uitgegeven aan loondoorbetaling door Nederlandse bedrijven. En dan zijn er nog veel andere kosten die hieraan verbonden zijn, ook op het gebied van de productiviteit en de omzet van uw bedrijf. Om te begrijpen hoe u uw ziekteverzuimbeleid kunt optimaliseren, is het eerst belangrijk te weten welke voor soorten ziekteverzuim op dit moment veel voor komen. In dit artikel gaan we in op de verschillende soorten ziekteverzuim, hun impact, en de uitdagingen hierbij.

Korte of langdurige soorten ziekteverzuim

Ziekteverzuim kan een grote impact hebben op uw bedrijf. Niet alleen in productie en kwaliteit van uw producten of diensten, maar ook in kosten: namelijk 13 miljard euro aan loondoorbetaling tijdens ziekteverzuim elk jaar. Er wordt dan grofweg een verschil gemaakt tussen langdurig en kortdurend verzuim. Iedereen kan natuurlijk wel eens getroffen worden door een griepje of verkoudheid en is daar dan weer snel bovenop. Dit verzuim is dan ook vaak niet te voorkomen, heeft een niet al te grote impact op de continuïteit van het bedrijf. Dit speelt daarom niet een grote rol in het opzetten van een arbobeleid met een strategie ter preventie van ziekteverzuim. Ziekteverzuim wordt langdurig genoemd wanneer uw werknemer langer dan 4 weken ziek is gemeld, en in die tijd niet kan werken. Een aantal punten hierbij:

• Wanneer het erop lijkt dat het verzuim langdurig is, is het verplicht uw werknemer te melden bij de bedrijfsarts of arbodienst. Binnen 6 weken moet er dan een probleemanalyse op worden gesteld, en een plan van aanpak worden uitgevoerd.
• Wanneer uw werknemer na 42 weken nog niet aan het werk is, moet UWV worden ingelicht.
• U bent verplicht uw werknemer de eerste twee jaar van de ziekte door te betalen. Dit is minstens 70% van het brutoloon, maar moet in elk geval het minimumloon zijn.

Mentaal ziekteverzuim

Ziekteverzuim hoeft zeker niet alleen fysiek te zijn, ziekmelding door psychische problematiek is juist een van de soorten ziekteverzuim die het meeste voorkomt: 27% van al het werkgerelateerd ziekteverzuim komt door psychosociale arbeidsbelasting. Het is zelfs zo dat de meeste kosten gemaakt worden door verzuim door deze oorzaak, het is verantwoordelijk voor namelijk 64% van de werkgerelateerde verzuimkosten. Dat komt ook omdat dit type verzuim vaak niet snel opgelost is en daarom langdurig wordt. Naast werkgerelateerde stress kan iemand ook uitvallen door een moeilijke privé situatie, denk bijvoorbeeld aan een rouwperiode of een echtscheiding. We wijden over deze oorzaken verder uit:

• Burn-out
• Conflicten
• Privéproblemen

Burn-out

Burn-out is een grote veroorzaker van langdurig ziekteverzuim. Over het algemeen wordt het veroorzaakt door een langdurige periode van stress en inspanning. Beginnende symptomen zijn dat uw werknemer overspannen raakt, vermoeid, niet in staat om weer op te laden. De energiereserves raken als het ware op, en burn-out zorgt voor een veelvoud aan lichamelijke en psychische klachten die het werken bijna onmogelijk maken. Van de Nederlandse werkgevers gaf 46% aan dat werkstress een belangrijk risico is in het bedrijf. Daarnaast geeft 35% van de werknemers aan dat werkdruk of werkstress de reden voor hun verzuim is. Een aantal cijfers en feiten met betrekking tot burn-out als een van de belangrijkste soorten ziekteverzuim bij Nederlandse werknemers:

• Burn-out is volgens TNO een van de grootste oorzaken van langdurig ziekteverzuim, met een impact in kosten van wel 3,1 miljard euro per jaar voor Nederlandse bedrijven. 
• In 2019 had 1,3 miljoen Nederlandse werknemers last van burn-out klachten.
• Werkstress is een belangrijk arbeidsrisico, voornamelijk omdat het type verzuim door burn-out erg lang kan duren, met een gemiddelde burn-out van wel 290 dagen.
• De nieuwe situatie van thuiswerken bracht een andere dynamiek teweeg met betrekking tot burn-out. 
  • Volgens cijfers was het percentage verzuim door burn-out iets lager in 2020, namelijk 1,2 miljoen werknemers met burn-out klachten. Het goede nieuws is dat dat laat zien dat de werksituatie niet verslechterd was in dat jaar door de Corona crisis. Maar omdat dit getal nog steeds zo hoog is, blijkt dat werkstress nog steeds een belangrijke reden voor uitval is.
  • Werknemers gaven aan dat hun werk-privé balans verbeterde door thuiswerken. Van alle werknemers had in 2019 nog 9,7% last van een verstoring van de werk-privé balans, maar in 2020 geldt dat voor 7,6% van de werknemers.

Uitdagingen bij burn-out

Burn-out klachten worden veroorzaakt door diverse factoren, wat het bemoeilijkt om op te lossen. Omdat deze situatie zo verschilt per verzuimende werknemer, is het daarom ook belangrijk een oplossing op maat te maken voor deze soorten ziekteverzuim. Een opeenstapeling of combinatie van verschillende factoren, die samenhangen met het werk, de persoon zelf en de maatschappij zijn vaak de boosdoener als het gaat om burn-out. 

• Werkgerelateerde factoren zijn bijvoorbeeld:
  • Emotionele werkbelasting, wanneer het werk emotioneel veel vraagt van een persoon, bijvoorbeeld in de zorg of maatschappelijk werkers.
  • Hoge werkeisen, en hoge werkdruk, ook bijvoorbeeld bij onderbezetting.
  • Geringe steun van de leidinggevende.
• Persoonskenmerken kunnen bepaalde factoren zijn waardoor een werknemer kwetsbaar kan zijn voor burn-out. Denk hierbij aan:
  • Weinig veerkracht en zelfvertrouwen.
  • Een slechte financiële situatie.
  • Perfectionisme en slecht grenzen kunnen stellen.
• Maatschappelijke oorzaken hebben vaak te maken met prive- of werkfactoren die burn-out beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan:
  • De digitalisering van de maatschappij waardoor werkdruk verhoogt. Werknemers kunnen overwerkt worden omdat er bijvoorbeeld wordt verwacht dat ze ook buiten werktijd altijd bereikbaar zijn, wat hedendaags natuurlijk mogelijk is door het gebruik van smartphones en andere mobile devices.
  • Baanonzekerheid door de toename van tijdelijke contracten.

Conflicten

Er kunnen altijd wel conflicten ontstaan op de werkvloer, zelfs bij een team dat normaal gesproken goed samenwerkt en een goede band heeft. Maar wanneer er serieuze conflicten afspelen, kan dit grote negatieve gevolgen hebben in de vorm van werkstress en verzuim. Ook als het gaat om de werksfeer, de successen en het werkplezier van het team. Conflicten kunnen zorgen voor een hogere werkstress, welke een factor kan zijn voor soorten ziekteverzuim als burn-out. Maar ook kortdurige waarbij de werknemer de werkvloer vermijdt om niet geconfronteerd te worden met het conflict. Hiermee zijn conflicten ook een belangrijke reden voor ziekteverzuim en dienen ze zo snel mogelijk opgelost te worden. Conflicten kunnen onder andere ontstaan door:

• Pestgedrag, groepsvorming en roddels
• Agressie en geweld
• (Seksuele) intimidatie
• Discriminatie

Uitdagingen bij conflicten

Er zijn verschillende uitdagingen bij conflicten voor deze soorten ziekterverzuim, ook omdat elk conflict een eigen karakter heeft en specifiek is aan de spanningen tussen werknemers en hun persoonlijke kenmerken. Wanneer u het vermoeden krijgt dat zich conflicten afspelen binnen een team is het altijd zaak om actie te ondernemen. Maar er zijn verschillende uitdagingen:

• Discriminatie is nog steeds een groot probleem in de werksfeer. 
  • Uit onderzoek blijkt dat mensen met een migratieachtergrond bij het sollicitatieproces al minder kans hebben om aangenomen te worden voor een functie. Vooral mensen met een Turkse, Marokkaanse of Antilliaanse achtergrond werden gediscrimineerd, met 40% minder kans op een reactie.
  • LHBTI-werknemers ervaren volgens onderzoek meer conflicten en ongewenst gedrag.
  • 1 op de 3 vrouwen heeft wel eens te maken gehad met een vorm van seksuele intimidatie, en 60% krijgt te maken met seksueel getinte taal.
  • Als een organisatie divers is kunnen daardoor ook conflicten komen.
• Het kan soms lastig zijn te weten wanneer er conflicten spelen op de werkvloer. Dit kan ook achter de schermen plaatsvinden, of met thuiswerken buiten videovergaderingen.
  • Het aanstellen van een vertrouwenspersoon als onderdeel van het arbobeleid kan zeer goed helpen om niet alleen de situatie op de werkvloer in het oog te houden maar ook om een veilig aanspreekpunt te zijn. 
  • Er kan intern iemand worden opgeleid tot vertrouwenspersoon of extern iemand worden aangesteld, bijvoorbeeld via de arbodienstverlener.

Privéproblemen

Ook problematiek buiten het werk kan voor soorten ziekteverzuim zorgen, langdurig en kortdurig. Daarnaast kan het soms lastig zijn om goed een oog te houden op uw werknemers en wat er afspeelt in hun leven. Toch kan u als werkgever een grote rol spelen bij ziekteverzuim door deze oorzaak. Een goede werkrelatie is daarom essentieel om verzuim met betrekking tot privé problematiek in kaart te brengen. Het contact goed houden, zorgen voor eventueel meer steun in de vorm van een maatschappelijk werker of een psycholoog of andere interventies kunnen manieren zijn om uw werknemer te helpen, ook om fit te blijven om te werken. Uitdagingen als het gaat om privé problemen en ziekteverzuim:

• De werkdruk kan verhogen omdat de energie, tijd en aandacht van de werkgever naar bepaalde zaken in zijn of haar persoonlijke situatie moet gaan. Denk bijvoorbeeld aan mantelzorg, of kinderen die speciale zorg vereisen. 
• Wanneer er een werk-privé disbalans is kan er ook een gebrek aan privétijd ontstaan. Overwerken kan een grote factor zijn voor burn-out. Vrije tijd en voldoende pauze is nodig zodat uw werknemer kan ontspannen en daarna weer opgeladen en fris aan de slag kan.
• Bij thuiswerken speelt de privésituatie ook natuurlijk een grotere rol. Wanneer uw werknemer bijvoorbeeld thuis een huilende baby heeft, of problemen in de relatie, kan dit de werkdruk verhogen omdat de werknemer meer tijd in deze situatie doorbrengt. Naar kantoor gaan kan een welkome afleiding zijn voor privé problematiek.
• Een sterk negatieve gebeurtenis in het privéleven van uw werknemer is vaak niet te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan het overlijden van een dierbare, of problemen in de familiekring zoals een echtscheiding. Dit kan zorgen voor een kortdurend verzuim, maar erg negatieve situaties kunnen ook voor psychische problematiek zorgen zoals depressie en angststoornissen.

Fysiek verzuim

Naast psychosociale arbeidsbelasting is fysieke arbeidsbelasting ook een grote oorzaak voor werkgerelateerde soorten ziekteverzuim. Het is de bron van zelfs 20% van de verzuimkosten. Lichamelijke belasting kan veroorzaakt worden door een onveilige werksituatie, maar ook door persoonlijke gezondheidsproblemen. Een van de belangrijkste ondernemingen om risico’s voor de gezondheid in kaart te brengen is daarom het zorgen voor een periodieke Risico Inventarisatie & Evaluatie. Hiermee kunt u eventuele arbeidsrisico’s verhelpen, door bijvoorbeeld apparatuur te verbeteren of processen te stroomlijnen. Een aantal uitdagingen als het gaat om verzuim door lichamelijke belasting:

• Beroepsziekten zijn een grote oorzaak voor verschillende soorten ziekteverzuim. Deze diagnose wordt gesteld door de bedrijfsarts wanneer de ziekte of aandoening een gevolg is van belasting veroorzaakt door arbeidsomstandigheden.
  • Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 113.000 werknemers ieder jaar nieuw te maken krijgen met een beroepsziekte veroorzaakt door een te hoge lichamelijke belasting in de werksituatie. Het totale aantal van werknemers met dit type beroepsziekte is naar schatting 460.000 personen in Nederland.
• Naast overbelasting van het lichaam kan het ook zo zijn dat juist onderbelasting gezondheidsproblemen veroorzaakt. Bijvoorbeeld wanneer uw werknemer zittend werk verricht, of urenlang met een beeldscherm werkt. Dit kan klachten geven aan arm, nek en schouders, maar ook hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en zelfs sommige vormen van kanker.

Takeaways

• Verzuim kan kortdurend of langdurig zijn, met de grootste impact in kosten van langdurig verzuim. Daarnaast zijn er verschillende soorten ziekteverzuim met verschillende oorzaken.
• Mentaal verzuim is een van de grootste vormen van verzuim, voornamelijk door de gemiddeld lange duur van burn-out.
• Daarnaast kunnen conflicten en privéproblemen ook verzuim veroorzaken. Een oog houden op de werksfeer en het persoonlijke leven van uw werknemer is belangrijk om dit soort verzuim te voorkomen.
• Fysiek verzuim staat op nummer 2 als vorm, met lichamelijke over- en onderbelasting als oorzaak.