Werkdruk en werkstress: Wat is het verband en hoe kunt u beide beheersen?

Het RIVM heeft in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport(VWS) in kaart gebracht waar onze gezondheidheid door wordt bepaald. Het RIVM koos voor een aantal bepalende factoren of determinanten. Ongezonde voeding, weinig bewegen, problematisch alcoholgebruik, slechte luchtkwaliteit en psychosociale arbeidsbelasting. Samen verklaren deze determinanten tot ongeveer 40 procent van de ziektelast in Nederland. Interessant hierbij is dat psychosociale arbeidsbelasting(PSA) goed is voor bijna 20% van de ziektelast. De Arbowet gebruikt Psychosociale arbeidsbelasting(PSA) om werkstress aan te duiden. In dit blog zoeken we uit wat het verband is tussen werkdruk en werkstress en hoe u beide kunt beheersen.

Werkdruk uitgelegd

Voor we verder praten over psychosociale arbeidsbelasting is het goed vast te stellen wat werkdruk is. De Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek(TNO) stelt in haar Werkdruk wegwijzer dat bij werkdruk sprake is van een disbalans tussen de taakeisen die het werk stelt aan een werknemer en de regelmogelijkheden die deze werknemer heeft om dat werk goed uit te voeren. In de praktijk betekent dat wanneer een werknemer niet in staat blijkt structureel zijn werk binnen de gegeven tijd te voltooien en daarbij niet de vereiste kwaliteit levert terwijl hij daar zelf niets aan kan veranderen. 

Kortom werkdruk ontstaat als er een disbalans is tussen taakeisen en regelmogelijkheden. Het gevolg is dat een werknemer onder druk komt te staan omdat hij weet dat hij niet voldoende presteert. Als ook blijkt dat de kwaliteit niet goed is ervaart hij nog meer druk. Het plezier in het werk wordt op deze manier minder en de angst voor een slechte beoordeling van zijn functioneren neemt toe. Werkdruk die aanhoudt kan op langere termijn leiden tot werkstress. U als werkgever wilt dit graag voorkomen omdat werkgevers werkdruk als een van de belangrijkste risico’s binnen het bedrijf of organisatie beschouwen. 

Demotivatie 

Als uw werknemers te lang geconfronteerd worden met een situatie waarin zij hun targets niet halen omdat zij niet over genoeg regelmogelijkheden beschikken dan raken ze gedemotiveerd. Autonomie is hier een sleutelwoord. Om gemotiveerd te blijven moeten uw werknemers plezier in zijn werk hebben. Met een hoge werkdruk is het niet mogelijk om plezier in het werk te houden. Een goede balans tussen voldoende autonomie en de hoeveelheid werk is nodig om een hoge werkdruk te voorkomen. Werkdruk die weer leidt tot werkstress. Het gevaar op burn-out wordt groter als werkstress niet op tijd beteugeld wordt. Burn-out wordt vaak beschouwd als beroepsziekte nummer één. Psychische klachten, overspannenheid of burn-out (27%) en klachten aan het bewegingsapparaat (24%) zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van het totaal aantal ziekteverzuimdagen in Nederland. 

Oorzaken van werkdruk 

In het algemeen ontstaat werkdruk als een resultaat van een onbalans tussen taakeisen en regelmogelijkheden. Als we meer specifiek kijken gaat het bij de inhoud van het werk om:

• te weinig tijd voor een opdracht
• te zware verantwoordelijkheden
• te weinig ervaring
• geen aansluiting tussen opleiding en functie
• hectiek op de werkvloer
• onduidelijkheid omtrent werkverwachtingen

Werkdruk ontstaat ook als er zich incidenten voordoen op de werkvloer. Een machine die het regelmatig begeeft of conflicten met leidinggevenden over vakanties en pauzes. Soms wordt werkdruk erger door zaken die liggen in de persoonlijke sfeer van uw werknemer. Een werknemer lukt het dan niet om aan de targets te voldoen vanwege:

• perfectionisme, geen nee kunnen zeggen
• problemen in de thuissituatie, mantelzorg, rouw

Autonomie 

Autonomie is hier een sleutelwoord stelden wij al eerder. U kunt dit op een positieve manier uitbuiten als werkgever door uw werknemers een gezonde mate van invloed toe te staan op hun functie en werk. Dat vinden uw werknemers prettig omdat zij zich gezien en gewaardeerd voelen hierdoor. Te weinig autonomie geeft werkdruk, gemor en ontevredenheid op de werkvloer en daarmee weer werkstress. 

Hoeveel autonomie werknemers moeten krijgen is een resultaat van goed communiceren en regelmatig met werknemers en leidinggevenden praten. Sommige werknemers zullen teveel autonomie niet prettig vinden omdat zij dan te weinig sturing ervaren en niet zo goed weten wat er precies van hen verwacht wordt. Zij kunnen daarbij een gevoel van onveiligheid krijgen omdat zij niet zoveel verantwoordelijkheid willen dragen. 

Werkstress beter bekeken

Als we werkstress beter bekijken dan kunnen we stellen dat als werkdruk structureel te hoog wordt en niet wordt opgelost dan kunnen werknemers last krijgen van werkstress. Werkstress is dus een gevolg van structurele werkdruk. Werkstress vertaald zich in een aantal lichamelijke en psychische problemen zoals:

• hoofdpijn
• verhoogde bloeddruk
• hartkloppingen
• piekeren
• irritatie
• concentratieproblemen
• slaapproblemen

Psychosociale arbeidsbelasting(PSA)

Werkstress wordt door de Arbowet psychosociale arbeidsbelasting(PSA) genoemd. De Arbowet verplicht werkgevers de werkvloer zo in te richten dat ongewenste omgangsvormen of een hoge werkdruk die leiden tot een zwaardere psychosociale arbeidsbelasting worden geminimaliseerd. Dit kan alleen als u in uw arbobeleid genoeg ruimte reserveert voor maatregelen om PSA tegen te gaan. Naast de verplichtingen die de Arbowet oplegt is de continuïteit en winstgevendheid van uw bedrijf afhankelijk van het met succes tegengaan van te hoge werkstress. 

RI&E

Om PSA het hoofd te kunnen bieden wilt u als werkgever weten waar de risico's liggen. 

In uw bedrijfsvoering heeft u een instrument waarmee u de juiste inzichten kunt krijgen in de risico’s van PSA binnen uw bedrijf. Het periodiek uitvoeren van een Risico-inventarisatie & -evaluatie geeft u de nodige houvast. In de RI&E neemt u op in welke situaties uw werknemers last kunnen krijgen van werkstress. U probeert vervolgens de oorzaken te achterhalen en stelt op basis van uw inventarisatie een plan van aanpak op. Hierin heeft u maatregelen beschreven die u na het uitvoeren ervan evalueert. Dit is net als bij  Arbobeleid een cyclus en helpt u op termijn lager ziekteverzuim en onnodig uitval van personeel te bewerkstelligen. 

Risicofactoren voor input  RI&E

Risicofactoren die u dient mee te nemen in uw inventarisatie en evaluatie zijn:

• werkdruk
• agressie
• discriminatie
• pesten
• seksuele intimidatie

Als u er niet in slaagt de werkstress te verminderen bij uw werknemers dan is de kans op ziekteverzuim erg groot waarbij op de lange termijn uitval van werknemers en arbeidsongeschiktheid niet ondenkbaar zijn. Voor uw zieke werknemer is dat erg naar maar ook voor de continuïteit van uw bedrijf kan het gevolgen hebben. Verzuim kost nu eenmaal veel geld. 

Verband tussen werkdruk en werkstress 

Het verband tussen werkdruk en werkstress ligt besloten in de spanning tussen de taakeisen die het werk stelt aan een werknemer en de regelmogelijkheden die deze werknemer heeft om dat werk goed uit te voeren. Draagkracht versus draaglast. Als de spanning tussen de draagkracht van een werknemer en zijn draaglast oploopt ontstaat werkstress. Kortdurende stress kan heel functioneel zijn omdat veel werknemers een bepaalde mate van stress nodig hebben om goed te kunnen presteren. Langdurige stress is daarentegen giftig en tast de mentale weerbaarheid van uw werknemers aan. 

Werkstress of psychosociale arbeidsbelasting is een reactie op werkdruk maar ook op agressie of geweld op de werkvloer, pesten, discriminatie of seksuele intimidatie. Werkdruk wordt door veel werkgevers als een van de belangrijkste risico’s binnen het bedrijf gezien. Als werkstress te lang aanhoudt bij een werknemer dan wordt de poort wijd open gezet voor een burn-out veroorzaakt door werkstress. Burn-out is goed voor bijna 1 op de vier ziekmeldingen en de indruk is dat dit niet gaat veranderen op korte termijn. 

Werkdruk en werkstress: hoe beiden te beheersen

In dit blog hebben wij uitvoerig stilgestaan bij wat werkdruk en werkstress zijn, de oorzaken zijn ervan en wat het verband is tussen werkdruk en werkstress. Op de vraag “ hoe deze te beheersen?” kunnen wij stellen dat in het algemeen een gezonde balans tussen draagkracht en draaglast bij werknemers het uitgangspunt moet zijn. Als werknemers een balans kunnen vinden tussen de taakeisen die het werk stelt en de regelmogelijkheden die zij hebben om dat werk goed uit te voeren dan is werkdruk en daarmee ook werkstress te beheersen. Uw werknemers moeten dus van u voldoende autonomie krijgen om de hoeveelheid werk te verzetten die nodig is waarbij de gewenste kwaliteit gegarandeerd blijft. Belangrijke en praktische tips om werkdruk en werkstress beheersbaar te houden zijn:

• Een veilig werkklimaat waarin werknemers en leidinggevenden open met elkaar kunnen communiceren. Signalen van werkstress, burn-out, agressie, pesten kunnen zo sneller worden opgevangen.
• Ga in gesprek met de OR en uw werknemers in gesprek over de werkdruk binnen uw bedrijf. Vraag naar oplossingen van hun kant en betrek hen bij de besluitvorming.
• Gebruik de zelfinspectietool “Werkdruk en ongewenst gedrag” van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om te zien waar u als werkgever staat met uw Arbobeleid. De tool biedt adviezen waarmee u verbeteringen kunt aanbrengen.
• Evalueer de effectiviteit van de geïmplementeerde verbeteringen. Ga na of uw aanpak succesvol is als het gaat om de aanpak van oorzaken van werkstress.
• Gebruik branchegegevens om te vergelijken. U kunt ook het steunpunt RI&E om advies vragen en uw arbodienst. Praten met collega’s bij andere bedrijven over maatregelen en interventies kan meer inzichten verschaffen.

Conclusie

Werkdruk en werkstress zijn serieuze gezondheidsrisico's en vormen een aanzienlijk deel van de ziektelast in Nederland. Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is een belangrijke factor die bijdraagt aan deze risico's en is goed voor bijna 20% van de ziektelast. Werkdruk ontstaat als er een disbalans is tussen taakeisen en regelmogelijkheden, en kan leiden tot werkstress en burn-out als het niet op tijd wordt aangepakt.

Voor HRM is het van groot belang om werkdruk en werkstress te herkennen en te voorkomen, omdat het één van de belangrijkste risico's binnen de organisatie is. Werkdruk kan ontstaan door verschillende factoren, zoals te weinig tijd voor een opdracht, te zware verantwoordelijkheden en onduidelijkheid omtrent werkverwachtingen. Het is daarom belangrijk om als HRM een goede balans te vinden tussen de taakeisen en de regelmogelijkheden van werknemers.

Autonomie is hierbij een sleutelwoord: geef werknemers een gezonde mate van invloed op hun functie en werk, waardoor zij zich gewaardeerd en betrokken voelen. Dit zal bijdragen aan het voorkomen van werkdruk en werkstress, en zo de gezondheid en welzijn van werknemers bevorderen. Bovendien zal het voorkomen van werkstress en burn-out ook de organisatie ten goede komen, omdat dit leidt tot minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit. Het is daarom belangrijk om als HRM te investeren in een gezonde werkcultuur waarin werknemers autonomie en betrokkenheid ervaren en waarin werkdruk en werkstress actief worden aangepakt.