Ziekteverzuim door stress: Preventiestrategieën om stressgerelateerd verzuim te verminderen

Ziekteverzuim door stress is voor veel werkgevers een belangrijk thema. Zo vond 40% van de werkgevers in 2021 werkdruk een belangrijk arbeidsrisico omdat het werkstress kan veroorzaken. Werkstres heeft een negatieve lading maar toch zijn er nuancerende geluiden hierover. Joost van den Brake, universitair docent aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit van Groningen brak in 2016 een lans voor wat hij ‘uitdagingsstress’ noemt, stress die werknemers voelen als zij worden uitgedaagd om bijvoorbeeld meer verantwoordelijkheid te dragen.

Hij stelt verder dat werkgevers vooral moeten waken voor ‘bedreigingsstress’. Stress die werknemers belemmert om taken op tijd af te krijgen of hen belemmert om normaal te blijven functioneren zoals na een conflict met een leidinggevende. In ons blog gaan we in op de oorzaken van stressgerelateerd verzuim en hoe deze tegen te gaan met behulp van preventiestrategieën. 

Ziekteverzuim door stress

Ziekteverzuim is een kostbare aangelegenheid voor de BV Nederland. Nationale Nederlanden rekende voor dat in 2022 het ziekteverzuim de Nederlandse economie ruim 27 miljard euro kostte. Dat was 9 miljard meer dan in het jaar ervoor. Het ziekteverzuim is in het eerste kwartaal van 2023 weliswaar iets afgenomen ten opzichte van 2022, maar blijft hoog. In de zorgsector was het ziekteverzuim met 8,1 procent weer het hoogst. Het gemiddelde ziekteverzuim kwam in het eerste kwartaal van dit jaar uit op 5,7 procent, wat betekent dat per duizend werkdagen er 57 verloren gingen door ziekte van personeel. In dezelfde periode vorig jaar kwam het verzuim nog uit op 6,3 procent.

Volgens de verzekeraar spelen voornamelijk mentale problemen een negatieve rol bij het hoge ziekteverzuim. Mentale problemen kunnen tenslotte zorgen voor overspannenheid, werkstress en burn-out en veroorzaken langdurig ziekteverzuim. 

Psychosociale arbeidsbelasting (PSA)

Als werknemers te maken krijgen met aanhoudende psychische spanningsklachten veroorzaakt door overbelasting, ongewenste omgangsvormen en chronische stress, dan kan dat leiden tot overspannenheid of psychosociale arbeidsbelasting.Tenslotte kan psychosociale arbeidsbelasting tot een burn-out leiden als u als werkgever daar niet adequaat mee omgaat. 

Een werknemer die kampt met overspannenheid heeft moeite om zich te focussen tijdens zijn werk maar ook om zich te ontspannen tussen de taken door en na het werk. Uiteraard vertaalt dit zich in minder productie en een lagere kwaliteit van het geleverde werk.

Werknemers die aan overspannenheid lijden, krijgen ook steeds minder vertrouwen in het eigen kunnen. 

Het is daarom zaak dat u als werkgever of HR-manager op tijd opmerkt dat werknemers lijden aan overspannenheid. Om te voorkomen dat uw werknemers ten onder gaan aan overspannenheid moet u weten wat de oorzaken zijn van stressgerelateerd verzuim.

Oorzaken stressgerelateerd verzuim 

Het (her)kennen van de oorzaken van stressgerelateerd verzuim is belangrijk om ziekteverzuim hierdoor te beperken en om deze op de langere termijn te voorkomen. Uiteraard kunnen directe oorzaken van stressgerelateerd verzuim per werknemer verschillen en soms ook per sector. Toch zijn er oorzaken aan te wijzen die in veel sectoren de kans op werkgerelateerd verzuim verhogen. We geven u in dit blog de belangrijkste oorzaken van stressgerelateerd verzuim en hoe u deze kunt voorkomen.

Stresspreventie om ziekteverzuim te voorkomen

• Hoge werkdruk en weinig regelmogelijkheden. In 2021 gaven 520 duizend werknemers aan dat werkdruk de belangrijkste reden was van hun laatste verzuim. De verzuimduur was met gemiddeld 38 dagen beduidend langer dan het gemiddelde van 17 dagen dat een werknemer verzuimt. 
  • Het hoogste verzuim was onder docenten in het wetenschappelijk onderwijs, het hoger onderwijs en op de middelbare school. Ook werknemers in de ICT en in de zorgsector noemden werkdruk relatief vaak als reden voor hun laatste verzuim. 
  • Check met de Werkdruk Wegwijzer van TNO hoe u de werkdruk de baas kan.

• In 2022 waren de belangrijkste oorzaken van het laatste verzuim na griep, verkoudheid of een andere virusinfectie, psychische klachten, overspannenheid en burn-out. 6,7% van de verzuimende werknemers noemden dit als reden voor hun verzuim. In 2021 lag dit percentage nog op 6%.

• Werk-privébalans. Door een niet aflatende (digitale) stroom aan informatie via apps, internet, intranet en telefoon, een hoger werktempo en de voortdurende veranderingen wordt van werknemers zo veel meer energie gevraagd dan voorheen. Het tempo is voor velen niet meer bij te benen waardoor ook de afbakening van werk en privé verstoord is geraakt. Werknemers nemen werk mee naar huis en hebben zoveel stress dat zij zelfs in hun vrije tijd niet meer kunnen ontspannen. 
  • Beperk overwerken tot het minimum en voorkom dat werknemers in hun vrije tijd gestoord worden via telefoon, e-mail enz.

• Onduidelijkheden over taken en bevoegdheden:
  • Werknemers kunnen gefrustreerd raken als ze niet goed op de hoogte zijn van hun specifieke taken en verantwoordelijkheden. Dit kan leiden tot stress, inefficiëntie en een gevoel van overbelasting.
  • Het is belangrijk om duidelijke communicatiekanalen te hebben en regelmatig overleg te organiseren om verwachtingen af te stemmen.

 Ontbreken sociale steun en begeleiding 

Als werknemers het gevoel hebben dat ze niet voldoende ondersteuning en begeleiding ontvangen van hun leidinggevende, kan dit hun motivatie en betrokkenheid negatief beïnvloeden.Het is essentieel dat leidinggevenden regelmatig met hun teamleden in gesprek gaan, luisteren naar hun zorgen en uitdagingen, en waar mogelijk ondersteuning bieden.

• Onveilig werkklimaat door pesten, agressie, (seksuele) intimidatie en discriminatie:
  • Werknemers die te maken hebben met pesten, agressie, intimidatie of discriminatie ervaren vaak een onveilig werkklimaat. Dit kan leiden tot angst, stress en verminderde productiviteit.
  • Het is van cruciaal belang om een beleid te hebben dat dergelijk gedrag verbiedt en werknemers aanmoedigt om incidenten te melden. Het aanpakken van deze problemen moet met de nodige vertrouwelijkheid en zorg gebeuren.
• Arbeidsconflicten:
  • Conflicten tussen collega's of met leidinggevenden kunnen de werksfeer negatief beïnvloeden en stress veroorzaken.
  • Het is belangrijk om werknemers aan te moedigen open te communiceren, naar elkaar te luisteren en indien nodig de hulp in te schakelen van een mediator of bemiddelaar om conflicten op te lossen.

Persoonskenmerken

Werknemers met persoonskenmerken, zoals vermijding en perfectionisme, kunnen vatbaarder zijn voor werkstress. 

• Ze kunnen moeite hebben met het stellen van grenzen, het delegeren van taken en het omgaan met fouten.
• Het is belangrijk om een cultuur te creëren waarin fouten als leermogelijkheden worden beschouwd en waarin werknemers worden aangemoedigd om hulp te zoeken wanneer dat nodig is.
• Ongezonde leefstijl door weinig beweging en ongezond eten: 
  • Een onbewuste levensstijl en ongezonde voedingsgewoonten kunnen de gezondheid en het welzijn van werknemers negatief beïnvloeden.
  • Het is belangrijk om bewustwording te creëren en werknemers aan te moedigen om gezonde keuzes te maken, zoals regelmatig bewegen en gezonde maaltijden te nuttigen.
  • Moedig slaaphygiëne aan bij uw werknemers voor een goede nachtrust.
• Belastende thuissituatie door scheiding of overlijden:
  • Werknemers kunnen te maken krijgen met stress veroorzaakt door een belastende thuissituatie, zoals een scheiding of overlijden.
  • Het is belangrijk om een ondersteunend en empathisch werkklimaat te creëren waarin werknemers de ruimte krijgen om hun situatie te bespreken en flexibiliteit te bieden wanneer nodig.

Trauma's uit het verleden

Werknemers die traumatische ervaringen hebben meegemaakt, kunnen te maken krijgen met voortdurende stress en psychische belasting.

• Het is van cruciaal belang om een ondersteunende omgeving te creëren waarin werknemers professionele hulp kunnen zoeken en waarin er begrip en flexibiliteit is voor de impact van het trauma op hun functioneren.

• Reeds aanwezige stress, vermoeidheid, angst of depressie:
  • Werknemers kunnen al te maken hebben met stress, vermoeidheid, angst of depressie, wat hun functioneren en welzijn kan beïnvloeden.
  • Het is belangrijk om werknemers aan te moedigen om deze problemen serieus te nemen en professionele hulp te zoeken. Een vertrouwelijke en ondersteunende omgeving is hierbij essentieel. 

Conclusie

Het is essentieel voor HR-professionals en werkgevers om aandacht te besteden aan ziekteverzuim door stress en het implementeren van preventiestrategieën. Stressgerelateerd verzuim heeft een negatieve invloed op de productiviteit en het welzijn van werknemers. 

Het is belangrijk om de oorzaken te (her)kennen van stressgerelateerd verzuim. Hoge werkdruk, verstoorde werk-privébalans, onduidelijkheden over taken en bevoegdheden, gebrek aan sociale steun, onveilig werkklimaat, arbeidsconflicten, persoonskenmerken, ongezonde leefstijl, belastende thuissituatie, trauma's en reeds aanwezige stress, vermoeidheid, angst of depressie leiden vaak tot stress gerelateerd verzuim.

Preventiestrategieën, zoals het beheersen van werkdruk, het bewaken van de werk-privébalans, het bevorderen van duidelijke communicatie, het waarborgen van sociale steun, het creëren van een veilig werkklimaat, het oplossen van arbeidsconflicten, het bevorderen van een gezonde leefstijl en het bieden van ondersteuning bij persoonlijke problemen, zijn essentieel om stressgerelateerd verzuim te verminderen en het welzijn van uw werknemers te bevorderen.