Wat zijn de oorzaken van ziekteverzuim?

Koorts, hoesten en keelpijn: vanzelfsprekend ligt de piek van ziekteverzuim in de winter. In het eerste kwartaal van 2018 lag het ziekteverzuimpercentage in Nederland maar liefst op 4,9%. Gelukkig ligt het gemiddelde percentage lager: meestal schommelt dit rond de 4%. Volgens TNO is dit echter een procent hoger dan in de rest van Europese Unie. Ons verzuimpercentage ligt dus relatief hoog. Hoe komen we aan dit cijfer en wat zijn de oorzaken van ziekteverzuim?

Wat verstaan we onder ziekteverzuim?

Onder ziekteverzuim verstaan we verzuim met niet alleen door ziekte, maar ook als gevolg van fysiek of mentaal in staat zijn werkzaamheden uit te voeren. Denk hierbij aan beperkingen zoals rugklachten, overspannenheid of psychische klachten. In de praktijk verzuimt 45% van de Nederlanders wel eens en gemiddeld verzuimt een Nederlander 1 keer per jaar. Er is daarbij een verschil tussen kortdurend verzuim, zoals bij een verkoudheid of griep; en langdurend verzuim, zoals bij een burn-out of een chronische ziekte. Van de ziekmeldingen is 9% van de werknemers na 6 weken nog ziek.

Wat zijn de oorzaken van ziekteverzuim?

Ongeveer de helft van het totaal aantal ziekteverzuimdagen is een gevolg van psychische klachten, overspannenheid, burn-out en klachten aan het bewegingsapparaat. Echter komt uitval door griep en verkoudheid met 43% het vaakst voor, gevolgd door klachten aan de buik, maag of darmen met 9%.

De oorzaken van het verzuim verschillen per branche en organisatie. Zo vindt er meer verzuim plaats in branches met zwaardere fysieke of mentale belasting, zoals in de gezondheidszorg, de bouwnijverheid of de industrie. Dit is werkgerelateerd verzuim. Echter is 58% van het verzuim niet werkgerelateerd, maar ontstaat bijvoorbeeld door privé omstandigheden. Laten we de belangrijkste oorzaken bekijken.

Oorzaken werkgerelateerd ziekteverzuim

Een grote werkgerelateerde oorzaak van ziekteverzuim is belastende arbeidsomstandigheden. Deze omstandigheden zijn onder te verdelen in fysieke en psychosociale arbeidsbelasting, maar ook omgevingsfactoren. Daarnaast blijkt de grootte van de organisatie blijkt een risicofactor te zijn voor verzuim.

Psychosociale arbeidsbelasting

Door psychosociale arbeidsbelasting, ook wel PSA genoemd, stijgt het ziekteverzuim. Zo blijkt uit een trendanalyse in Arbobalans 2018 van TNO dat de verzuimduur in 10 jaar met gemiddeld 11 dagen is toegenomen. Onder PSA verstaan we werkstress; werkdruk; te moeilijk of emotioneel zwaar werk en problemen met de leiding van de organisatie, collega's of klanten.

Fysieke arbeidsbelasting

Fysieke arbeidsbelasting wordt voornamelijk veroorzaakt door lichamelijk zwaar werk, langdurige dezelfde handelingen verrichten, gevaarlijk werk of werken met gevaarlijke stoffen. Ook langdurig werken achter de computer hoort hierbij. Van alle werknemers in Nederland werkt ruim 38% meer dan 6 uur per dag achter een beeldscherm. Dit is zelfs de meest voorkomende fysieke belasting van 2018.

Branches waar fysieke arbeidsbelasting de oorzaak is van ziekteverzuim zijn onder andere de bouw en de industrie. Als we kijken naar functies gaat het voornamelijk om veehouders, vrachtwagenchauffeurs, metselaars en bouwvakkers. Oorzaken hiervan zijn werken met zware materialen, trillingen en schudden, een ongemakkelijke werkhouding of het zetten van veel kracht. In Nederland gaf in 2018 1 op de 5 werknemers aan werk te doen van dit karakter. Dit zorgt bijvoorbeeld voor eerdere slijtage van de rug en wervelkolom. Ongeveer 12% van het werkgerelateerde ziekteverzuim is dan ook een gevolg van fysieke arbeidsbelasting. (TNO Arbobalans 2018).

Omgevingsfactoren

Wanneer er sprake is van gevaarlijke of risicovolle omgevingsfactoren is de kans op ziekteverzuim groter. Ruim 15% van de werknemers gaf in 2018 aan met regelmaat gevaarlijk werk te doen. Denk hierbij aan werken in lawaai, heftige weersomstandigheden, met gevaarlijke stoffen en zware materialen.

Een goed voorbeeld hiervan is werken op een boorplatform of in de scheepvaart. Werknemers zijn langere tijd blootgesteld aan alle weertypen en bevinden zich voor lange periode ver van huis. Zij slapen en leven in kleine ruimtes en hebben beperkte mogelijkheden voor beweging en ontspanning. Ook is er in deze branches sprake van vergrote kans op bedrijfsongevallen. Kortom, door gevaarlijke omgevingsfactoren komt de gezondheid en veiligheid van werknemers komen hierdoor in een bepaalde mate in het geding.

De grootte van de organisatie

In organisaties met minder dan 10 werknemers komt minder ziekteverzuim voor. Mogelijk is dit te verklaren doordat in grotere organisaties er sprake is van een minder hechte band tussen werkgever en werknemer, minder sociale controle en minder verantwoordelijkheidsgevoel binnen het bedrijf (TNO Arbobalans 2018).

Oorzaken niet werkgerelateerd ziekteverzuim

Naast werkgerelateerde oorzaken van ziekteverzuim zijn er ook andere omstandigheden die zorgen voor meer verzuim. Zo zijn de verhoging van de pensioenleeftijd en levensloopstress ook van invloed op de gezondheid en vitaliteit van uw werknemers.

Verhoogde pensioenleeftijd

Doordat de pensioenleeftijd steeds verder verhoogd wordt werken we met zijn allen langer door. Het gevolg hiervan is dat uw werknemers gemiddeld ouder zijn. Oudere werknemers krijgen te maken met de daarbij horende (chronische) gezondheidsklachten en ouderdomskwalen. Volgens cijfers van het CBS gaat het dan vooral om rug-, nek of gewrichtsproblemen en hart- en vaatziekten.

Eerder chronisch ziek

De leeftijd waarop chronische ziekten, zoals diabetes, zich openbaart is lager geworden: gemiddeld 55 jaar. Overigens kampt 1 op de 4 kinderen of jongeren momenteel met een chronische aandoening, zoals astma of een angststoornis. Zij ervaren een lagere kwaliteit van leven en voelen zich door hun gezondheid belemmerd. Dit heeft uiteraard impact op de belastbaarheid van (toekomstig) werknemers.

Dubbele belasting

In de praktijk blijkt dat vrouwen meer verzuimen dan mannen. In de leeftijdscategorie 25 tot 35 jaar vrouwen verzuimen dan maar liefst twee maal zo vaak. Een mogelijke verklaring hiervoor is de dubbele belasting die vrouwen doorgaans nog steeds hebben binnen het gezin. Denk hierbij aan zowel de belasting vanuit betaald werk, als die van zorgtaken (TNO Arbobalans 2018). Uit wetenschappelijk onderzoek uit 2004 blijkt dat werkende vrouwen beduidend meer tijd besteden aan huishoudelijke werkzaamheden dan werkende mannen.

Levensloopstress

Iedereen krijgt te maken met levensloopstress, zoals relatieproblemen of een scheiding, zorgen om een ziek familielid, mantelzorg, financiële problemen, een overlijden, een huilbaby of zelfs huiselijk geweld. Deze gebeurtenissen en situaties zijn soms nauwelijks te combineren met werk. Op termijn kunnen ze zorgen voor verzuim, zeker wanneer er vanuit de werkgever geen of weinig aandacht is voor de werknemer. Oprechte interesse en steun van de werkgever en een klimaat waarin gepraat kan worden zorgen voor minder verzuim door prive-omstandigheden.

Wat kunt u doen tegen ziekteverzuim?

80% van de leidinggevenden herkent de aanloop naar langdurig ziekteverzuim niet op tijd. Dat is zonde, want voorkomen is beter dan genezen. Het is verstandig om in te zetten op verzuimpreventie. Denk hierbij aan het implementeren van maatregelen zoals een spreekuur bij de bedrijfsarts, in gesprek gaan met uw werknemers, het laten uitvoeren van een Risico Inventarisatie & Evaluatie en investeren in bijscholing en opleiding van uw werknemers.

Het allerbelangrijkste is dat u en uw werknemer zich samen verantwoordelijk voelen voor de gezondheid en het kunnen uitvoeren van de werkzaamheden. Bewustzijn is hierbij essentieel. Help uw werknemers bewust te worden van hun eigen invloed op hun vitaliteit en daarmee productiviteit. U doet dit bijvoorbeeld door met regelmaat een Preventief Medisch Onderzoek, een PMO, aan uw werknemers aan te bieden. Ook kunt u denken aan het aanbieden van een sportabonnement of voorlichting over gezonde leefstijl.

ArboConcern is een ervaren en deskundig arbodienst die met u een plan op maat kan opstellen om ziekteverzuim binnen uw organisatie te verminderen. Onze klanten scoren met een 2,8% ziekteverzuim lager dan het landelijk gemiddelde! Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden binnen uw organisatie te bespreken.