Werkgerelateerde burn-out: Oorzaken, symptomen en preventie

Over wat een werkgerelateerde burn-out nu precies is wordt nog flink gediscussieerd. Dit ondanks dat burn-out als  een alarmerende beroepsziekte wordt beschouwd. Dat langdurige stress een burn-out kan veroorzaken staat wel vast. De discussie gaat over wanneer er sprake is van een burn-out. Is er niet veeleer sprake van overmatige stress of overspanningsklachten wanneer gesproken wordt over burn-out? Tinka van Vuuren, bijzonder hoogleraar Vitaliteitsmanagement aan de Open Universiteit en consultant bij a.s.r,  stelt wel dat werkgevers het niet zo ver moeten laten komen dat werknemers door structurele hoge werkdruk een burn-out te krijgen. Om werkgerelateerde burn-out tegen te gaan moeten oorzaken en symptomen worden gekend om preventie te doen slagen. 

Wat is een werkgerelateerde burn-out?

Burn-out is een mentale en fysieke toestand die optreedt wanneer iemand langdurig onder druk staat door het werk dat hij doet en zich overweldigd voelt door de eisen ervan. Het wordt gekenmerkt door gevoelens van:

• vermoeidheid
• uitputting 
• cynisme

Hierdoor verliezen werknemers hun motivatie en energie. Werkgerelateerde burn-out kan leiden tot een verminderde productiviteit, verminderde kwaliteit van werk en zelfs verzuim. 

Burn-out niet is opgenomen als aandoening in de DSM,  Diagnostic and Statistical Manual of Mentals Disorders, het classificatiesysteem met criteria voor bepaalde psychologische stoornissen. Het is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een syndroom als gevolg van chronische werkstress waar niet succesvol mee wordt omgegaan maar geen psychische aandoening. U bent als werkgever of HRM dus aan zet en niet de psycholoog of psychotherapeut. Samen met de bedrijfsarts of arbodienst zult u na het in kaart brengen van de risicofactoren een plan moeten maken om zowel oorzaken als symptomen van werkgerelateerde burn-out aan te pakken. 

Oorzaken van werkgerelateerde burn-out

Er zijn verschillende oorzaken van werkgerelateerde burn-out. Eén van de belangrijkste is werkdruk, als deze te hoog wordt en langer dan zes maanden aanhoudt dan is de kans op een burn-out  door overbelasting aanzienlijk. Dit kan gebeuren wanneer werknemers te veel werk hebben, te strakke deadlines moeten halen en zich onder druk gezet voelen om altijd beschikbaar te zijn. 

Werknemers moeten ook de tijd krijgen om te genieten als ze successen behalen op de werkvloer of een goede prestatie neerzetten. 

Microsoft heeft om werkdruk te verminderen "productiviteitsdoelen" ingesteld om werknemers te helpen hun werk beter te beheren en hun tijd effectiever te gebruiken. Door deze doelen te bereiken, kunnen werknemers meer voldoening halen uit hun werk en zich minder overweldigd voelen is het idee.

Gebrek aan autonomie 

Een tweede oorzaak van werkgerelateerde burn-out is een gebrek aan autonomie. Werknemers willen controle hebben over hun werk en de manier waarop ze het uitvoeren. Als werknemers zich niet betrokken voelen bij het werk en de beslissingen die worden genomen, kan dat leiden tot burn-out. Een voorbeeld hiervan is een beveiligingsmedewerker die real time wordt gevolgd vanuit de meldkamer en elke stop moet verantwoorden. Even een broodje halen of een pakketje verzenden onder werktijd geeft de nodige stress. Als er nog meer restricties bijkomen en deze beveiligingsmedewerker niet kan praten met zijn leidinggevende over zijn stress staat de deur wijd open voor een burn-out.

Gebrek aan waardering en erkenning

Een derde oorzaak van werkgerelateerde burn-out is een gebrek aan waardering en erkenning. Werknemers willen weten dat hun inzet wordt gewaardeerd en dat hun werk belangrijk is. Als werknemers zich niet gewaardeerd voelen door hun werkgever, kan dat leiden tot demotivatie en burn-out. Een voorbeeld hiervan is een softwareontwikkelaar die hard werkt aan een nieuw project, maar geen erkenning krijgt van het management. Als de softwareontwikkelaar geen feedback krijgt of geen erkenning voor zijn inspanningen, kan dat leiden tot demotivatie, stress en uiteindelijk een burn-out.

Gebrek aan sociale steun op het werk

Een vierde oorzaak van werkgerelateerde burn-out is gebrek aan ondersteuning van de werkgever. Werknemers hebben behoefte aan voldoende ondersteuning en middelen om hun werk goed te kunnen doen. Als ze zich niet gesteund voelen door hun werkgever, kan dat leiden tot frustratie, stress en uiteindelijk burn-out. Een voorbeeld hiervan is een verpleegkundige die in een ziekenhuis werkt en zich niet gesteund voelt door de leidinggevenden wanneer ze te maken heeft met zware werkdruk. Als er geen ondersteuning wordt geboden, kan de verpleegkundige zich in de steek gelaten voelen en uiteindelijk een burn-out krijgen.

Symptomen van werkgerelateerde burn-out

Er zijn verschillende symptomen van werkgerelateerde burn-out. Een van de belangrijkste symptomen is vermoeidheid en uitputting, zelfs een werknemer genoeg slaapt. Werknemers kunnen ook gevoelens van cynisme en afstandelijkheid ontwikkelen ten opzichte van hun werk en collega's. Dit kan leiden tot verminderde productiviteit, slechtere kwaliteit van werk en een gebrek aan motivatie.

• Concentratieproblemen: 

Mensen met burn-out hebben vaak moeite om zich te concentreren en hun aandacht bij taken te houden. Ze zijn snel afgeleid en kunnen zich niet lang op één taak richten. Een voorbeeld hiervan is een programmeur die merkt dat hij niet langer de concentratie kan opbrengen om zijn code foutloos te schrijven en constant kleine fouten maakt.

• Vermoeidheid en uitputting:

Burn-out leidt tot extreme vermoeidheid en uitputting, zelfs na een goede nachtrust. Het gevoel van vermoeidheid kan zo overweldigend zijn dat het moeilijk wordt om dagelijkse taken uit te voeren. Denk aan die sales manager die zichzelf niet meer in staat ziet om lange vergaderingen bij te wonen en geen energie meer heeft om nieuwe klanten te werven.

• Emotionele instabiliteit: 

Mensen met burn-out ervaren vaak hevige emoties, zoals prikkelbaarheid, angst en depressie. Ze hebben de neiging om zich terug te trekken uit sociale interacties en hebben moeite om emoties te uiten. 

• Lichamelijke symptomen: 

Burn-out kan ook lichamelijke symptomen veroorzaken, zoals hoofdpijn, spierpijn, maagproblemen en hoge bloeddruk. Deze symptomen kunnen zich ontwikkelen als gevolg van langdurige stress. 

• Verminderde prestaties: 

Burn-out kan leiden tot verminderde prestaties op het werk en in andere aspecten van het leven. Mensen met burn-out hebben moeite om te voldoen aan de verwachtingen en doelen die ze voor zichzelf hebben gesteld. Een voorbeeld hiervan is een CEO die merkt dat hij niet langer in staat is om productieve vergaderingen te leiden en moeite heeft om beslissingen te nemen.

Het is belangrijk dat HRM-professionals en werkgevers deze symptomen herkennen en erop reageren door middel van preventieve maatregelen en interventies.

Preventie van werkgerelateerde burn-out

Als HR-manager kunt u verschillende maatregelen nemen om werkgerelateerde burn-out te voorkomen. Een van de belangrijkste maatregelen is het creëren van een gezonde werkomgeving, waarin werknemers worden aangemoedigd om hun werk en privéleven in balans te houden. Op de werkvloer gaat het om een beter psychosociaal veiligheidsklimaat.

• Creëer een gezonde werkomgeving

Een gezonde werkomgeving kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Zorg ervoor dat werknemers voldoende pauzes kunnen nemen en dat er mogelijkheden zijn voor ontspanning en beweging. Ook een ergonomische werkplek kan bijdragen aan het voorkomen van lichamelijke klachten en stress. In de transportbranche kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het aanbieden van gezonde maaltijden en sportfaciliteiten op vrachtwagenstops. In de zorg kan het aanbieden van mindfulness-trainingen of yoga lessen helpen om de stress te verminderen.

• Geef werknemers controle over hun werk

Een gevoel van controle over het werk kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Geef werknemers bijvoorbeeld de mogelijkheid om hun eigen werkrooster samen te stellen en geef ze verantwoordelijkheid over hun eigen takenpakket. In de IT-branche kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het aanbieden van flexibele werktijden of thuiswerk mogelijkheden.

• Zorg voor duidelijke communicatie en ondersteuning

Een goede communicatie en ondersteuning vanuit de organisatie kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Zorg voor duidelijke communicatie over de verwachtingen en taken van werknemers en bied voldoende ondersteuning aan bij problemen. In de onderwijssector kan bijvoorbeeld het bieden van coaching of begeleiding bij lesgeven en omgang met leerlingen helpen om burn-out te voorkomen.

• Creëer een cultuur van openheid en ondersteuning

Een cultuur van openheid en ondersteuning kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Creëer een werkomgeving waarin werknemers zich veilig voelen om hun problemen en zorgen te delen. Dit kan bijvoorbeeld door het organiseren van regelmatige teambijeenkomsten of individuele gesprekken met de leidinggevende. In de zorgsector kan bijvoorbeeld het regelmatig organiseren van intervisie helpen om ervaringen te delen en van elkaar te leren.

• Zorg voor een goede werk-privébalans

Een goede werk-privébalans kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Stimuleer werknemers om hun vrije tijd goed te besteden en voldoende rust te nemen. In de transportbranche kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het stimuleren van werknemers om thuis te sporten.

Take Aways

• Werkgerelateerde burn-out is een probleem in Nederland, veroorzaakt door langdurige werkstress, wat kan leiden tot vermoeidheid, uitputting en cynisme bij werknemers. 
• Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om de oorzaken en symptomen te identificeren en passende preventieve maatregelen te nemen, zoals het verminderen van de werklast, het geven van autonomie, het bieden van erkenning en ondersteuning, en het bevorderen van een goede balans tussen werk en privé.   
• Het werken met medische professionals of een gecertificeerde arbodienst kan helpen bij het identificeren en aanpakken van risicofactoren die een burn-out kunnen veroorzaken. Zo kan een gezonde werkomgeving worden gecreëerd en het moreel en productiviteit van werknemers worden verbeterd.
• Een cultuur van openheid en ondersteuning kan bijdragen aan het voorkomen van werkgerelateerde burn-out. Creëer een werkomgeving waarin werknemers zich veilig voelen om hun problemen en zorgen te delen.