De impact van ziekteverzuim: financieel en operationeel

Ziekteverzuim lijkt misschien een onvermijdelijke kostenpost binnen organisaties, maar de werkelijke impact reikt verder dan enkel de loondoorbetaling. Het heeft niet alleen een enorme financiële impact, gemiddeld kost een zieke werknemer een werkgever ruim €350 per dag, maar ook operationele gevolgen, zoals productiviteitsverlies, werkdruk voor collega’s, en soms zelfs verminderde klanttevredenheid.

In 2023 bedroegen de totale verzuimkosten voor Nederland €23,3 miljard, een cijfer dat zelfs na een lichte daling nog steeds boven de niveaus van vóór de coronapandemie ligt.
In deze blog bespreken we de verborgen kosten van ziekteverzuim, minder bekende oorzaken, en bieden we concrete tips om ziekteverzuim te verminderen en een vitale werkvloer te creëren.

De financiële impact van ziekteverzuim

"Verzuim kostte de BV Nederland in 2023 ruim €23 miljard euro," zegt Igno Schings, adviseur bij Nationale Nederlanden. "Dit is enorm, zeker als je bedenkt dat we nog steeds vaker en langer ziek zijn dan vóór corona."

Naast de verplichte loondoorbetaling, die kan oplopen tot 104 weken, hebben bedrijven te maken met vervangingskosten, productiviteitsverlies en kosten voor re-integratietrajecten. Uit onderzoek blijkt dat de totale kosten van ziekteverzuim gemiddeld 2,5 keer het salaris van een zieke werknemer bedragen. Voor kleinere bedrijven kan dit al snel een bedreiging vormen voor de financiële stabiliteit.

Een voorbeeld: een werknemer met een salaris van €3.000 bruto per maand die zes weken ziek is, kost een werkgever gemiddeld €11.250 als rekening wordt gehouden met loondoorbetaling, vervanging, en productieverlies. Voor bedrijven met meerdere zieken loopt dit al snel in de tienduizenden euro's.

Operationele gevolgen: de onzichtbare kosten van verzuim

Naast de directe kosten heeft ziekteverzuim een grote impact op de dagelijkse bedrijfsvoering. Wanneer een werknemer uitvalt, neemt de werkdruk bij collega’s toe. Dit kan leiden tot minder efficiëntie, fouten, of zelfs een domino-effect waarbij anderen ook ziek worden. "Een zieke werknemer raakt niet alleen de balans van een organisatie, maar ook het moreel en de productiviteit van het hele team," benadrukt Schings.

Vooral sectoren zoals de zorg, het onderwijs en de bouw worden zwaar getroffen. In de zorgsector bijvoorbeeld, waar het verzuimpercentage in 2023 7,4% bedroeg, betekent dit dat bijna één op de dertien medewerkers niet inzetbaar is. Dit leidt niet alleen tot meer stress bij het achterblijvende personeel, maar ook tot langere wachttijden voor klanten en een verminderde kwaliteit van zorg.

Oorzaken van ziekteverzuim: verder kijken dan griep

Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) zijn griep en verkoudheid nog steeds de meest voorkomende redenen voor verzuim, goed voor 53,5% van de ziekmeldingen. Maar er is een verontrustende trend zichtbaar: psychische klachten, zoals stress en burn-out, blijven stijgen. "Bij jongere werknemers tussen de 25 en 35 jaar zien we een forse toename van langdurig verzuim," zegt Schings. "Dit wordt vaak veroorzaakt door prestatiedruk, financiële onzekerheid en een gebrek aan balans tussen werk en privé."

De cijfers zijn zorgwekkend:

• Het aandeel psychisch verzuim was in 2023 8,3%. In 2022 was dit nog 7,6%.
• Bij werknemers in de leeftijdsgroep 25-35 jaar nam het aantal langdurige ziekmeldingen met bijna 5% toe.
• Werknemers in sectoren met hoge werkdruk, zoals de zorg en het onderwijs, hebben een groter risico op burn-outklachten en langdurige uitval. 
• Jonge hoogopgeleide vrouwen vormen een groep waarin een duidelijke stijging van werkgerelateerd verzuim te zien is. Opvallend, omdat deze vrouwen meer burn-out klachten ervaren dan hun mannelijke
  evenknieën. In 2022 lag het percentage zelfs op 29%.

Ook het doorwerken bij ziekte, vaak aangeduid als "roze verzuim", vormt een probleem. Twee derde van de werknemers die thuis kunnen werken, geeft aan door te werken terwijl ze ziek zijn. Dit verhoogt het risico op langdurige klachten en uitval.

De oplossing: preventie en een proactieve aanpak

Hoe kunnen werkgevers deze trends keren? Preventie is de sleutel, stelt Schings. "De eerste stap is inzicht krijgen in de gezondheid van je werknemers en waar de risico’s liggen." Hier zijn enkele praktische maatregelen om verzuim terug te dringen:

• Stimuleer preventieve gezondheidszorg:
  • investeer in een preventief medisch onderzoek (PMO) om risico’s zoals burn-out of fysieke klachten vroegtijdig te signaleren;
  • bied werknemers anonieme toegang tot coaching of psychologische hulp.

• Maak werkdruk bespreekbaar:
  • organiseer regelmatig gesprekken met werknemers over werkdruk en welzijn;
  • train leidinggevenden in het signaleren van stresssignalen en hoe hiermee om te gaan.

• Flexibiliteit en ondersteuning bij mantelzorg:
  • ongeveer 46% van de werkenden die tevens mantelzorger zijn, willen graag meer begrip van leidinggevenden voor hun situatie. 33% zou graag meer begrip van collega’s willen;
  • bied flexibiliteit in werktijden en toegang tot hulpbronnen.

• Verbeter ergonomie en werkomstandigheden:
  • gebruik technologie zoals wearables om fysieke belasting in kaart te brengen en te verminderen;
  • zorg voor ergonomisch ingerichte werkplekken en train werknemers in gezonde werkhoudingen.

• Analyseer en verbeter het ziekteverzuimbeleid:
  • gebruik data om patronen te herkennen en gericht maatregelen te nemen;
  • zorg voor een duidelijk re-integratiebeleid, zodat langdurig zieken sneller terugkeren.

Toekomst van verzuimpreventie

De toekomst van verzuimpreventie ligt in samenwerking. Werkgevers, werknemers, arboprofessionals en adviseurs moeten samen de schouders eronder zetten. Alleen zo kan het verzuim structureel verlaagd worden. Het is belangrijk dat werkgevers zich bewust zijn van de risico’s van ziekteverzuim, maar ook van de kansen die preventie biedt. We hebben gezien dat werkgevers die pro-actief met preventie omgaan, niet alleen de kosten van verzuim verlagen, maar ook de tevredenheid en inzetbaarheid van hun medewerkers verhogen.

Conclusie

De financiële en operationele impact van ziekteverzuim mag niet worden onderschat. Met een zieke werknemer die gemiddeld €350 per dag kost en een steeds groter aandeel van psychische klachten, is het voor werkgevers essentieel om verzuim te voorkomen. Preventie is niet alleen kosteneffectief, maar draagt ook bij aan een productievere en gezondere werkvloer. Wees niet bang om het gesprek aan te gaan. Gezonde werknemers zorgen voor een gezonde organisatie.

Take Aways

• Ziekteverzuim kost bedrijven jaarlijks miljarden: in 2023 bedroegen de totale verzuimkosten voor Nederland €23,3 miljard.
• Jongeren lopen risico: werknemers tussen 25 en 35 jaar melden zich vaker langdurig ziek door stress en prestatiedruk.
• Roze verzuim is een stille dreiging: veel werknemers werken door terwijl ze ziek zijn, wat het risico op langdurige uitval vergroot.
• Preventie werkt: tools zoals PMO’s, coaching, en ergonomische verbeteringen kunnen verzuim met 15-20% terugdringen.
• Werk samen: een effectieve aanpak begint met samenwerking tussen werkgevers, werknemers en deskundigen, zoals arbodiensten en verzekeraars.