Langdurig ziekteverzuim: cijfers en kengetallen om uw bedrijf te benchmarken

De zomervakantie is in volle gang, maar HR-manager Jolanda krijgt dagelijks nieuwe ziekmeldingen binnen. Medewerkers bellen haar of hun leidinggevende om zich ziek te melden en de lijst met langdurig afwezigen wordt langer. Niet alleen het aantal meldingen tijdens de vakantieperiode neemt toe, ook de kosten van langdurig verzuim lopen verder op. Dit zorgt voor risico’s op loonsancties en WIA-instroom. Vooral klachten als stress, werkdruk en burn-out spelen een grote rol. Hoe presteert uw organisatie in vergelijking met andere bedrijven en sectoren? En hoe kunt u langdurig ziekteverzuim niet alleen beperken, maar zelfs omzetten naar een kans op een sterkere en gezondere organisatie?

In deze blog vindt u actuele benchmarks, een praktische test om uw risico’s te bepalen en effectieve strategieën om langdurig ziekteverzuim terug te dringen.

Wat is langdurig ziekteverzuim en waarom is het een kans?

Ziekteverzuim wordt langdurig als een werknemer vanwege ziekte gedurende 6 weken of langer afwezig is. Na twee jaar ziekteverzuim kan hij of zij een WIA uitkering aanvragen. Langdurig verzuim verzuim kost werkgevers gemiddeld zo’n 400 euro per dag en kan oplopen tot tienduizenden euro’s per werknemer.

Een docent in het voortgezet onderwijs , met burn-out klachten, kan soms 200 dagen uit de running zijn, wat neerkomt op een kostenpost van 80.000 euro. Voor een medewerker klantenservice met stressklachten loopt het bedrag bij een verzuimperiode van 150 dagen op tot 60.000 euro.

Wet verbetering poortwachter

De Wet verbetering poortwachter(Wvp) verplicht werkgevers nauwgezet een aantal stappen te nemen en een verzuimdossier bij te houden. Naast de directe kosten hiervoor lopen werkgevers de kans op een loonsanctie van het UWV als zij het re-integratietraject niet goed uitvoeren. Dit betekent dat zij tot een jaar langer het loon van de zieke werknemer moeten doorbetalen, wat tienduizenden euro’s kan kosten.

Toch biedt deze situatie ook kansen. Organisaties die actief sturen op preventie en begeleiding besparen niet alleen aanzienlijk op kosten, maar versterken tegelijkertijd de werkcultuur en medewerkersbetrokkenheid.

Actuele ziekteverzuimcijfers Nederland 2025

Het gemiddeld ziekteverzuim onder werknemers bedroeg volgens het CBS 5,8 procent in het eerste kwartaal van 2025. Bij middelgrote bedrijven, met meer dan 100 medewerkers, ligt dit zelfs op 6,8 procent.

Uit cijfers van TNO blijkt verder dat:

• het verzuimpercentage onder werknemers steeg van 45 procent in 2015 naar 51 procent in 2023;
   
• het gemiddeld aantal verzuimdagen per werknemer nam toe van 7 in 2015 naar 8,2 in 2023;
   
• het aandeel werknemers met burn-outklachten steeg van 13 procent naar 19 procent;

• de kosten voor werkgerelateerd verzuim in 2023 uitkwamen op 8,3 miljard euro, waarvan 4,9 miljard euro door psychosociale belasting.

Psychosociale arbeidsbelasting(PSA)

De cijfers bevestigen dat psychosociale arbeidsbelasting, zoals hoge werkdruk en ongewenste omgangsvormen, de grootste kostenpost vormt en dat psychische klachten de langste verzuimduur veroorzaken. Werknemers met psychische klachten zijn gemiddeld 63 dagen afwezig, tegenover kortere periodes bij fysieke klachten.

Benchmarks ziekteverzuim per sector: actuele cijfers en trends 

Om het ziekteverzuim binnen uw organisatie goed te kunnen beoordelen, is inzicht in actuele cijfers uit uw eigen sector essentieel. Hieronder vindt u duidelijke benchmarks en trends per sector:

Landelijke trends en context

Uit de Arbobalans 2025 van TNO blijkt dat werkgerelateerd ziekteverzuim in Nederland blijft toenemen. In 2023 verzuimde ruim de helft van de werknemers (51%), tegenover 45% in 2015. Het gemiddeld aantal verzuimdagen per werknemer steeg van 7 dagen in 2015 naar 8,2 dagen in 2023.

Kosten loondoorbetalingen 

De kosten voor werkgevers van loondoorbetaling bij (deels) werkgerelateerd ziekteverzuim namen fors toe zoals we hebben gezien: van €5,1 miljard in 2015 naar €8,3 miljard in 2023. Hiervan meer dan de helft  veroorzaakt door psychosociale arbeidsbelasting, zoals hoge werkdruk, ongewenste omgangsvormen en burn-outklachten.

Langdurig verzuim

Psychische klachten leiden tot langdurig verzuim van gemiddeld 63 werkdagen per geval. Daarbij geven werknemers in driekwart van deze gevallen aan dat het verzuim (deels) werkgerelateerd is.

Gezondheid werknemers en burn-outklachten

Ook de ervaren gezondheid van werknemers neemt iets af. In 2023 gaf 21% van de werknemers aan een verminderde gezondheid te ervaren, tegenover 17% in 2015. Vooral de sectoren industrie (23%), gezondheidszorg (22%) en onderwijs (21%) scoren relatief hoog. Ook in ICT (17%), zakelijke dienstverlening (19%) en openbaar bestuur (20%) zijn deze percentages aanzienlijk.

Burn-out 

Daarnaast steeg het percentage werknemers met burn-outklachten van 13% in 2015 naar 19% in 2023. Vooral sectoren met hoge psychosociale arbeidsbelasting(PSA), zoals onderwijs, zorg en industrie, lopen hierin extra risico’s.

Kortom: Werkdruk, stress en burn-out zijn nog steeds de belangrijkste oorzaken van langdurig ziekteverzuim en brengen aanzienlijke kosten met zich mee. Dit geldt vooral in sectoren als gezondheidszorg, onderwijs en industrie. Gebruik deze benchmarks en landelijke trends om te bepalen hoe uw organisatie presteert en waar ruimte is voor verbetering.

Bereken uw Verzuim Impact Score (VIS)

Wilt u weten hoe uw organisatie scoort op het gebied van ziekteverzuim? Beantwoord de drie vragen hieronder en tel uw punten op. Hoe hoger uw score (maximaal 10), hoe beter uw organisatie ervoor staat. Hoe lager de score, hoe meer risico u loopt en hoe meer ruimte er is voor verbetering.

Doe de test:

Vraag 1: Is uw verzuimpercentage hoger dan 6,8%?

• Ja → 0 punten
   
• Nee → 3 punten
   

Vraag 2: Betaalt u per langdurige(> 6 weken) zieke medewerker gemiddeld meer dan €400 per dag?

• Ja → 0 punten
   
• Nee → 3 punten
   

Vraag 3: Heeft meer dan 5% van uw langdurig zieke medewerkers een 42e-weekmelding (WIA-risico)?

• Ja → 0 punten
   
• Nee → 4 punten

Uw score

Tel uw punten op:

• 8–10 punten → Laag risico. Goed bezig! U houdt uw verzuimkosten en risico’s goed onder controle.
   
• 4–7 punten → Gemiddeld risico. Er is ruimte voor verbetering. Kijk waar u kunt ingrijpen.
   
• 0–3 punten → Hoog risico. Uw organisatie loopt aanzienlijke risico’s op hoge kosten en langdurig verzuim. Tijd voor actie.

Vijf stappen om langdurig ziekteverzuim te reduceren

Om langdurig verzuim effectief te verminderen, is een planmatige aanpak nodig. Deze vijf stappen helpen u op weg.

1. Benchmark uw ziekteverzuim

Gebruik een dashboard of de Verzuim Impact Score (VIS) en vergelijk uw cijfers met de benchmark in uw sector. Alleen door te weten waar u staat, kunt u gerichte acties ondernemen.

2. Analyseer de oorzaken

Ga in gesprek met medewerkers en analyseer de data. In de zorg en het onderwijs is werkdruk vaak de belangrijkste oorzaak. In de industrie zijn fysieke klachten, zoals rug- en schouderproblemen, dominant.

3. Voorkom WIA-risico’s

Bied mentale ondersteuning en ergonomietrainingen aan om uitval te voorkomen. Een onderwijsinstelling kan door preventief stressmanagement te implementeren makkelijker talent behouden. Dat is belangrijk in sectoren waar de werkdruk hoog is en waar de risico´s op een burn-out groot zijn. 

4. Optimaliseer casemanagement

Een arbodienst met eigen bedrijfsartsen en casemanagers kan de re-integratie aanzienlijk verkorten. Een docent met burn-outklachten kon zo binnen drie maanden weer aan de slag, terwijl een medewerker klantenservice met stressklachten in acht weken herstelde.

5. Evalueer regelmatig

Een effectief verzuimbeleid is geen eenmalige actie, maar een proces. Door de resultaten en knelpunten regelmatig elk half jaar te evalueren en op basis daarvan verbeteringen door te voeren, blijft uw aanpak aansluiten op de actuele situatie in uw organisatie.

Voorbeeldcasus

Een middelgrote zakelijke dienstverlener met 300 medewerkers kampte met een verzuimpercentage van 5,1%, wat neerkomt op ongeveer 15 medewerkers langdurig ziek per jaar. De gemiddelde verzuimduur per melding was 17 werkdagen en de kosten per verzuimdag werden geschat op €350.
Jaarlijkse verzuimkosten vóór ingreep:
15 medewerkers × 17 dagen × €350 = circa €89.250 per jaar.

Door elk halfjaar het verzuimbeleid kritisch tegen het licht te houden, samen met de arbodienst en de ondernemingsraad, werden maatregelen aangescherpt: betere begeleiding, preventieve workshops en duidelijke communicatierichtlijnen voor leidinggevenden. Dit bracht het verzuim terug naar 4,1%, waardoor het aantal langdurig zieke medewerkers met 3 daalde.

Besparing na ingreep

De besparing na deze ingreep bedroeg voor drie medewerkers 35.700 per jaar.

Berekening: 3 medewerkers × 17 dagen × €350 = circa €17.850 per halfjaar, oftewel ruim €35.700 per jaar.

Inclusief besparingen door minder productiviteitsverlies, snellere re-integratie en hogere medewerkerstevredenheid liep de totale jaarlijkse besparing op tot ongeveer €80.000.

Dit laat zien dat een regelmatige evaluatie en kleine, gerichte verbeteringen een flinke impact kunnen hebben, zowel op de cijfers als op de werkcultuur.

Praktische tips voor HR-managers

Voor HR-managers is het belangrijk om compliant te werken op basis van de regels van de Wet verbetering poortwachter(Wvp). Documenteer elke stap in het verzuimtraject zorgvuldig en laat een arbodienst u ondersteunen bij de administratieve en inhoudelijke verplichtingen.

Jongere medewerkers

Richt daarnaast aandacht op jongere medewerkers tussen 25 en 35 jaar. Zij ervaren vaak een hogere werkdruk, combineren werk met mantelzorg en zijn extra vatbaar voor stress. Flexibele werktijden, coaching en preventieve gesprekken helpen deze groep om duurzaam inzetbaar te blijven.

Ook preventieve trainingen, zoals ergonomietrainingen of workshops over werk-privébalans, leveren veel op. Een productiebedrijf bijvoorbeeld, kan het aantal fysieke klachten verlagen door structureel tiltrainingen aan te bieden.

Investeren loont

Langdurig verzuim kost uw organisatie gemiddeld 400 euro per dag per medewerker. Maar preventieve maatregelen en effectieve interventies betalen zich snel terug. Een arbodienst kan u helpen met een VIP-aanpak: verzuimreductie door analyses en dashboards, interventies door snelle en deskundige begeleiding, en preventie door trainingen en cultuurverandering.

Een onderwijsinstelling bijvoorbeeld, kan veel besparen door stressmanagement en een zakelijke dienstverlener kan daarnaast ook ergonomietrainingen aanbieden ter ondersteuning van beeldschermwerk. Met de juiste aanpak verandert verzuim van een bedreiging in een kans voor kostenbesparing en een sterkere werkcultuur.

Conclusie

Langdurig ziekteverzuim is en blijft een grote uitdaging voor organisaties, maar biedt ook kansen. De kosten zijn hoog, gemiddeld €400 per dag per medewerker, en psychosociale belasting neemt verder toe. Toch laten cijfers en praktijkvoorbeelden zien dat preventieve maatregelen, regelmatige evaluatie en een gerichte aanpak de kosten verlagen en de werkcultuur versterken. Door slim te benchmarken, oorzaken te analyseren en doelgericht te handelen, verandert verzuim van een kostenpost in een kans voor verbetering.

Take aways

• Ken uw cijfers: vergelijk uw organisatie met de benchmark in uw sector en bereken uw Verzuim Impact Score.
   
• Voorkom in plaats van genezen: investeren in preventieve maatregelen, zoals stressmanagement en ergonomie, voorkomt langdurige uitval.
   
• Optimaliseer casemanagement: schakel een arbodienst in voor deskundige begeleiding en snelle re-integratie en voorkom loonsancties.
   
• Evalueer regelmatig: een verzuimbeleid dat elk halfjaar wordt bijgesteld, levert structureel besparingen en betere resultaten op.
   
• Focus op kwetsbare groepen: jongere medewerkers en sectoren met hoge werkdruk vragen extra aandacht en maatwerk.
   
• Investeer in uw werkcultuur: Een positieve en ondersteunende werkcultuur vermindert zowel psychische als fysieke klachten en bevordert duurzame inzetbaarheid